Zarîfî mahlasını kullanan Şeyh Ömer Efendi (d. ?/? - ö. 1210/1795)'nin nasihatname türünde yazdığı eseri. Türk edebiyatında pend-nâme geleneği içinde önemli bir yeri olan 1071 beyitlik mesnevi, aruzun "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün" kalıbı ile yazılmıştır. Zarîfî, eserin hâtime bölümünde cahil kişilerden uzak durup kâmil kişilerle birlikte olmayı Allah’tan niyaz ettiğini bildirmiş, insanın her hususta kendisini kemale erdirmesini bir erdem olarak niteleyip ilmin ve irfanın faziletlerini vurgulayarak eserini tekmil etme amacını söylemiştir.

18. yüzyıl Sa’diyye tarikatı şeyhlerinden ve Dîvân sahibi mutasavvıflardan olan Zarîfî (Gönel 2013), Pend-nâme’sinde insan ilişkilerine ve kulun Allah karşısındaki konumuna ışık tutmuş, İslam ahlakı çerçevesinde adab-ı muaşeret kaidelerini oldukça sade bir şekilde açıklamıştır (Arslan 1994: 7). Komşu hakkı, emanete hıyanetten kaçınma, yetime merhamet etme, gıybetin zararları, mecliste konuşma adabı, âşık ve maşukun hâlleri, sofra adabı, az yeme içmenin ve uyumanın faziletleri, israfın sakıncaları, sır saklama, misafir ağırlama, kavgadan uzak durma, övgünün ve yerginin sınırları, uluların yakınında olmanın faydaları, haram ve helalin hükmü, evlat yetiştirme gibi 135 farklı dinî-ahlaki konuda nasihatler verilmiş; her nasihat ayrı bir başlıkla tespit edilerek ele alınmıştır. Bölümlerin oluşturulmasında herhangi bir düzen gözetilmemiş, farklı konular ardı ardına ele alınmış, bazı nasihatler 2 bazıları ise 50’den fazla beyitle açıklanmıştır.

Diğer pend-nâmelerde de görülen okuyucuya hitap ifadelerine Pend-nâme-i Zarîfî’de de rastlanmaktadır. “Evvelâ dinle sözümü ey püser”, “Bir de budur ey püser pendim sana / Gûş-ı cânı tutagör benden yana”, “Âkil isen dinle pendim ey fetâ” ve benzer ifadelerle hem okuyucuya direkt olarak seslenilerek nasihatin önemine vurgu yapılmış hem de sözün etkisi artırılmaya çalışılmıştır.

Söyleyiş olarak oldukça sade bir dilin tercih edildiği mesnevinin iki yazma, iki de taşbaskı nüshası tespit edilmiş, eser Latin harflerine aktarılarak yayınlanmıştır (Arslan 1994).

Şairin biyografisi için bk. “Zarîfî, Şeyh Ömer Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zarifi-seyh-omer-efendi