Sahhâflar Şeyhi-zâde Esad Efendi’nin çocuklar için yazdığı manzum eser. 457 beyit ve 7 bölümden oluşan Pend-nâme, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmış 6 beyitlik “elif” kafiyeli bir giriş bölümü ile başlamaktadır. Bu bölümden sonra aynı aruz kalıbıyla yazılmış, her bendi 6 beyitten müteşekkil bir terci-bend gelmektedir. 29 bendden oluşan bu manzumenin her bendi, elif harfinden başlanarak alfabetik olarak kafiyelendirilmiştir. Manzumenin ilk beş beyit dışında kalan vasıta beyitleri ise “Bu nasâyih eylesün kalbinde câ / Bulmak istersen eger râh-ı necâ” şeklindedir. Bu bölüm 180. beyitte sona ermektedir. Üçüncü bölüm ise “mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlün fa” kalıbıyla yazılmış ve yine alfabetik sırayla kafiyelendirilmiş bendlerden oluşmaktadır. Buradaki bendlerin beyit sayıları bir önceki manzumede olduğu gibi aynı değildir. Bendler; “elif” harfinden 8 beyit, “be” ve “te” harfinden 6 beyit, bundan sonra gelen harflerden de dörder beyit olmak üzere düzenlenmiş, en sonda “ye” harfinden yine 6 beyit verilmiştir. Bu kısım, 306. beyitte son bulmaktadır. 66 beyitten meydana gelen dördüncü bölüm, aruzun “fâ’îlâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınmış olup bu bölümde de beyitler alfabetik olarak kafiyelendirilmiştir. “Elif” harfinden 6, “be” ve “te” harfinden 4, bundan sonraki gelen harflerden ise ikişer beyit bulunmaktadır. Söz konusu bölüm, 372. beyitte sonlanmaktadır. Beşinci bölüm de aynı vezinle ve alfabetik kafiyelendirmeye devam edilerek kaleme alınmıştır. 31 beyitten müteşekkil olan bu bölüm, 403. beyitte sona ermektedir. Altıncı bölümde de vezin korunmuş olup alfabetik olmak üzere her harften birer beyit yazılmıştır. 433. beyitle başlayan son bölüm ise 25 beyitten meydana gelmiştir. Burada da vezin değişmemiş ancak diğer bölümlerden farklı olarak bütün beyitler “ye” harfi ile kafiyelendirilmiştir (Arslan 2004: 45-46).

Es’ad Efendi’nin Pend-nâme’si “Ey püser (ey oğul)” hitabıyla başlamaktadır. Şair, kendi oğlu üzerinden çocuklara ve gençlere öğüt vermeyi amaçlamıştır. Bu sebeple eserin dili kullanılan kafiyeler dışında sadedir. Şairin her harften kafiye yapma çabası günlük hayatta kullanılmayan, sözlüklerde bile zor bulunan kimi kelimelerle kafiye yapmasına sebebiyet vermiştir. Eserde, vezin hataları göze çarpsa da Mehmet Arslan bu hataların baskıdan kaynaklandığını ifade etmiştir (2004: 47).

Eserde genel olarak diğer pend-nâmelerde de yer alan nasihatler verilmiştir. Bunlardan bazıları “Allah korkusunu içinde taşımak, anne ve babaya saygılı olmak, cahillerin meclisine yaklaşmamak, devamlı Allah’a şükretmek, doğru sözlü olmak, faiz ve haram yememek, güzel söz söylemek, her işe besmeleyle başlamak, insanların ayıp ve kusurlarını etrafa yaymamak, kimseye zulmetmemek, mevki ve makama düşkün olmamak, müsrif olmamak, övünmekten kaçınmak, sabırlı olmak, verilen sözde durmak ve yumuşak huylu olmak”tır.

Eser, Pendnâme-i Vak’a-nüvis Es’ad Efendi başlığıyla basılmıştır. Baskı tarihi ve yeri olmasa da baskı yeri büyük ihtimalle İstanbul’dur. Eser üzerine Mehmet Arslan (2004)’ın çalışması bulunmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Es’ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es’ad Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-sahhaflar-seyhizade-esad-efendi