Attâr’ın Pend-nâme’sinin manzum bir tercümesi. Eser, 809 beyit olup 66 varaktan oluşmaktadır. Şair önce Attâr’ın eserinde yer alan Farsça beyitleri ardından da kendisine ait Türkçe beyitleri vermiştir. Eser, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbı ile yazılmıştır. 1b-2a’da giriş kısmında şair, kendisi ve eseri hakkında bilgi verip eserin beyit beyit manzum tercümesine geçmiştir. 66a’da eser bitmiş olup ferağ kaydı vardır. Sonunda eserin 1235/1819-20 yılında tamamlandığına dair tarih düşürülmüştür. 66b-69a’da Türkçe, Farsça şiirler ve Arapça paragraflar mevcuttur.

Şair, Pend-i Attâr Tercümesi’nin sebeb-i telif bölümünde eseri neden kaleme aldığını açıklamıştır. Tanrı’ya şükredip himmet bulmak istediğini dile getirmiştir. Sebeb-i teliften sonra eserine besmele ile başlayıp manzum tercümeye geçmiştir. Bu bölümde peygamber kıssaları, Tanrı’nın yüceliği ve insanların yaratılışı ile ilgili beyitler mevcuttur. Sonrasında Hz. Muhammed’e naat, dört halifeye ve büyük imamlara övgü, Tanrı’dan af dileme ile devam etmiştir. Nefs-i emmâre ile ilgili (gıybet etmemek, kalp kırmamak, ahmak kişilerden uzak durmak gibi) nasihatlerde bulunmuştur. Allah’a kavuşmanın yollarından birinin susmak olduğunu, çok konuşmanın kalbi hasta edeceğini, akıllıların sessiz kaldığını ve susmanın faydalarını dile getirmiştir. Haramdan, ikiyüzlülükten uzak durmak gerektiğiyle ilgili iman ehli olmak isteyenlere; adaletli davranmaları, zulmetmemeleri konusunda padişahlara; dostlarla sohbet etmek, tatlı sözlü olmak gibi dostluk ve düşmanlıkla ilgili nasihatlere; dünyadaki tehlikelere meyletmemek ve uzak durmak ile ilgili öğütlere yer vermiştir. Bunlar haricinde güzel huylu olmak, düşünerek konuşmak, anne babanın hoşnutluğu, hizmet etmenin faydaları, misafire hürmet, cimriden uzak olup cömert ve sabırlı olmak, zalimin sohbetinden kaçmak, gafletten uyanmak gibi birçok konuda nasihatler eserde yer almaktadır.

Mesnevî nazım biçimiyle kaleme alınan eserin dili sadece ve akıcıdır. Eserin tercüme kısmında Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmıştır. Rüşdî, Farsça metinde yer alan bazı kelime ve ekleri tercüme etmeyip olduğu gibi tekrar etmiştir. Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan kelime ve ekler şairin şiirlerinde yer almaktadır. Şair, eserde pek çok vezin kusuru yapmıştır.

1235/1819-20 yılında tamamlanan Pend-i Attâr Tercümesi’nin bilinen tek nüshası Koç Üniversitesi Kütüphanesinde PK 6451.S9. 109'da kayıtlıdır. Esere dair bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Çalık 2018).

Şairin biyografisi için bk. “Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-yemezzade-suleyman