- Yazar Biyografisi (TEİS)
Adnî, Receb Dede - Madde Yazarı: Prof. Dr. ZEHRA GÖRE
- Eser Yazılış Tarihi:Belli değil
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Pendname
- Yayın Tarihi:30/11/2021
PEND-İ ADNÎ (ADNÎ, RECEB DEDE)
manzum nasihat-nâmeAdnî, Receb Dede (d. ?/? - ö. 1100/1689)
ISBN: 978-9944-237-87-1
17. yüzyıl şairlerinden Mevlevi şeyhi Adnî Receb Dede’nin nasihatnâme türündeki eseridir. 210 beyitten meydana gelen Pend-i Adnî, aruzun "fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün" kalıbıyla kaside nazım şekliyle yazılmıştır. Kaynaklar Adnî Receb Dede’nin bu eserinden bahsetmemektedir. Sadece Sadettin Nüzhet Ergun, Adnî’nin eserlerini anlatırken bu kasidenin matla beytini vererek, “başka bir mecmuada, Adnî Efendi hazretlerin kasidesidir, serlevhasıyle…, 206 beyitlik bir manzume kayıdlıdır. Bu kasidenin de Mevlevî Adnî’ye aid olması ihtimal dahilindedir.” şeklinde bilgi vermektedir (Ergun 1945: 257).
Adnî’nin bu manzumesinde pendnâmelerin genel yazılış amacına uygun olarak, dinî-tasavvufî öğütler yer almakta ve bu öğütler ayet ve hadislere dayandırılmaktadır. Ayrıca kelâm-ı kibar türünden bazı sözleri de nazmetmiştir. Şair, eserin ilk beyitlerinde bu durumu kendisi de ifade ederek, sözlerin aslında kendisine ait olmadığını, ayet, hadis ve kelâm-ı kibar incilerini hikmet arayanlara nazmederek, hediye olarak sunduğunu söyler. Adnî pendnâmesinde insanın yaratılış sebebini izah eder ve onun en güzel şekilde yaratıldığını anlatır. Dünyanın gelip geçiciliğinden, asıl maksadın ahireti kazanmak olduğundan bahseder. Şairin üzerinde en çok durduğu konu ise “ilim” dir. İlmin önemine dikkat çekerek ilimle amel etmenin gereğini vurgular. İtikat ve tasavvufu anlatır, tasavvufun ne olduğu üzerinde durur, tarikat şeyhinde olması gerek vasıfları sayar. Hz. Muhammed’in ahlâkı ile ahlâklanmak gerektiğini söyleyerek, bazı davranışlarından örnekler verir. Manzumenin sonunda da tekrar tasavvufî prensipleri açıklayarak öğütlerde bulunur.
Pend-i Adnî devrine göre ve şairin kendi üslubuna nazaran daha sade bir dille yazılmıştır. Adnî medrese tahsili gören, Farsça şiir yazabilecek kadar da bu dile hâkim bir şair olmasına rağmen manzumesindeki pek çok söyleyiş sözlüğe ihtiyaç duymadan anlaşılabilecek niteliktedir. Adnî’nin sanat kaygısından uzak külfetsiz bir şekilde kaleme aldığı Pend-i Adnî’de özün önemli olduğu ve ön plana çıktığı görülmektedir.
Kütüphane kataloglarında Kasîde Fi’t-Tasavvuf, Manzûme-i Adnî (Nazm-ı Dürer), Kasîde-i Adnî, Pend-i Adnî Efendi, Tergibât-ı Adnî şeklinde değişik isimlerle kayıtlı bulunan eser, Zehra Göre'nin doktora tezinde incelenmiş ve tam metni verilmiştir (2004: 684-707).
Şairin biyografisi için bk. “Adnî, Receb Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adni-receb-dede
Eserden Örnekler
Zümre-i merde-nihâd-ı cühelâ ‘âlimile
Hîç müsâvî ola mı didi kelâmında Hudâ
Evvelâ nâzil olan âyet-i ikrâ ‘dur kim
İsm-i Rabb üzre anı kıldı mukaddem Mevlâ
Fazl-ı ‘âlim nicedür ‘âbid ile didi resûl
Ümmetimden recul-i ahkar ile ben meselâ
Didi a’mâl-i kesîre ola cehlile kalîl
‘Ameli cüz’î bulur ‘ilmile teksîr u bahâ
Bâ’is-i ‘ismet-i ümmet ‘ulemâdur didi hem
Ümmetüm hâlik olup olmasa sınf-ı ‘ulemâ
Hem rivâyet olınur vezn ola yevmü’l-mizân
Şol midâd-ı ‘ulemâyile dimâ’-i şühedâ
Dahı bir yerde buyurdu ‘ulemâya didi Hak
Sizi evvel bilip itdüm yine ‘ilmüm i’tâ
Sizde vaz’ itmedüm ‘ilmi ki ‘azâb eyleyeyüm
Cümlenüz ma’firet itdüm kılup ihsâna sezâ
Oldı âsârile sâbit ‘ulemâ-yı ümmet
Eşref-i ehl-i behişt oldugı bî-reyb ü merâ
Ba’s olur iki melek kabrine ta’lîm eyler
Fevt olan tâlib-i ‘ilme didi tâ rûz-ı cezâ
Taht-ı akdâmına ferş eyleyeler ecnihasın
Râh-ı tullâba varup hayl-i melek lâ-yuhsâ
Ki ‘il[i]mdür sebeb-i halk-ı nizâmü’d-dâreyn
Bâ’is-i neşr-i kütüb merdümek-i arz u semâ
Ne şerefdür ki sabî vakt-i şürû’ında ana
Vâlideyninden olur cümleten esâm-ı Hudâ
Ki ‘il[i]m virdi şeref ehline ol mikdâr kim
Görmedi mis[i]lin anun ümerâ fi’d-dünyâ
‘Ulemâdur çü nebiyyûn-ı benî İsrâ’il
Enbiyânun didi vârisleridür hem ‘ulemâ (Göre 2004: 688-689)
Kaynakça
Göre, Zehra (2004). Adnî Receb Dede, Hayatı ve Eserleri. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Ergun, Sadettin Nüzhet (1945). Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Bozkurt Matbaası
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ADNÎ, RECEB DEDE) | Adnî, Receb Dede | Prof. Dr. ZEHRA GÖRE |
Görüntüle | ||
2 | NAHL-İ TECELLÎ (ADNÎ, RECEB DEDE) | Adnî, Receb Dede | Prof. Dr. ZEHRA GÖRE |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ KASÂ'İD-İ URFÎ (ADNÎ, RECEB DEDE) | Adnî, Receb Dede | Prof. Dr. ZEHRA GÖRE |
Görüntüle | ||
4 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
5 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
6 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
8 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
9 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
11 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
12 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |