OTUZ İKİ VE ELLİ DÖRT FARZ MANZÛMELERİ (RÜŞDÎ)
manzum fıkhi eserler
Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân (d. 1184/1770 - ö. 1250/1834)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yemez-zâde Süleyman Rüşdî’nin manzum fıkhîi eseri. Süleyman Rüşdî, kendisi böyle bir gayeden bahsetmese de, gelenekte önemli bir yeri olan otuz iki ve elli dört farzı nazma çekerek öğrenilmesini ve ezberlenmesini daha da kolaylaştırmak amacını gütmüş olmalıdır. Bu sebeple bu iki manzumeyi birbirine bağlı olarak kaleme almıştır. Süleyman Rüşdî, otuz iki farz manzumesine, Güfte-i Manzûme-i Şeyh Süleymân Rüşdî Berây-ı Ferâiz-i İsnâ ve Selâsîn ve bihî Nestaîn başlığını; elli dört farz manzumesine ise Nev’-i Dîger Berây-ı Manzûme-i Mesnevî der-Beyân-ı Ferâiz-i Erba’a ve Hamsîn başlığını atmıştır.

Otuz iki farz manzumesi, 23 beyitlik bir gazel olup aruzun "feilâtün feilâtün feilâtün feilün" kalıbıyla yazılmıştır. Eserde otuz iki farz şu şekilde dile getirilmiştir. İslâm’ın beş şartı, guslün üç farzı, abdestin dört farzı, namazın on iki farzı, imânın altı şartı, teyemmümün iki farzı.

Elli dört farz manzumesi, 49 beyit olup aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbı ile kaleme alınmıştır. Süleyman Rüşdî, her ne kadar başlıkta mesnevî ibaresi geçse de, bu ikinci manzumede de gazel nazım şeklini kullanmıştır. Eser, elli dört farz manzumelerini işleyen diğer eserler ile paralellik gösterir. Her biri Kur’ân-ı Kerîm’de veya hadîslerde emredilen/tavsiye buyurulan bir ibadete ya da dinî-ahlâki bir erdeme vurgu yapan bu farzlar sıralanmıştır. 

Birbirine bağlı bulunan bu iki eser, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, Yazma Nu. 0942 numarada kayıtlı, tamamı Süleyman Rüşdî’ye ait on üç eseri muhtevî mecmûanın dokuzuncu sırasında yer almaktadır. Otuz iki farz manzumesi, içinde bulunduğu mecmuanın 76a -77a; elli dört farz manzumesi ise, 77a -78a yaprakları arasındadır. Bu iki eser daha önce bir makale marifetiyle ilim alemine tanıtılmış, bahsi geçen mecmua da yayımlanmıştır. (Şengün 2018: 7-28, 2020: 47).

Şairin biyografisi için bk. “Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-yemezzade-suleyman 

Eserden Örnekler


Örnek Metinler

Güfte-i Manzûme-i Şeyh Süleymân Rüşdî Berây-ı Ferâiz-i İsnâ ve Selâsîn ve bihî Nestaîn

Otuz iki farzı bil ey gül-i ra’nâcığım

Emr-i Hudâ'yı gözet olma şakî sen beğim


Şart-ı İslâm pencîst evvelki tevhîd-i Hak

Sânîsi oldı salât ya’ni edâsı mühim


Dahi üçünci savm dördi zekât virmedir

Beşinci hacdır eger kâdir olursan şehim


Farz-ı gusül üç olur evveli gargaradır

Sânîsi dü enfini oldı istinşâk didim


Dahi üçünci anın cismini pâk eylemek

Tâhir olup olursın mazhar-ı kalb-i selîm


Farz-ı vuzû çâr olur evveli yu ellerin

Dahi yüzün pekçe gasl idegör sevdiğim


Sânîsi kollarını dirsegin ile bile

Pâk eyle ister isen olasın nûr-ı kadîm


Sâlisi kim başının dört bölügünden birin

Mesh idüben olasın mazhar-ı feyz-i nesîm


Râbi’i ayakların topugun ile bile

Gasl idesin olmağı Hak ile nezd ü nedîm


Farz-ı salât on iki altısı taşra durur

Altısı iç yüzüdür anla nedir ey fehîm    (Şengün 2020: 236-237).


Nev’-i Dîger Berây-ı Manzûme-i Mesnevî Der-Beyân-ı Ferâiz-i Erba’a ve Hamsîn

Müslümân olan kişi evvelâ

Elli dört farz ne ise âmil ola


Evveli Hakk’ı bilüp zikr eylemek

Düvvim esvâbı helâl itmek ana


Süvvim abdest almadır fehm eylesen

Çârom ol beş vakti itmeklik edâ


Pencom olmakdır cenâbetten temiz

Hem şeşim rızkın Hudâ’dan bile tâ


Heftom ekl ü şurbını kılmak helâl

Kâni’ olmak heştemî ey bü’l-vefâ (Şengün 2020: 238).

Kaynakça


Süleyman Rüşdî, Mecmûa, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, Yazma Nu. 0942.

Şengün, Necdet (2018). “Aydın Karacasulu Süleyman Rüşdî’nin Otuz İki ve Elli Dört Farz Manzûmeleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (48): 7-28.

Şengün, Necdet (2020). Aydın Karacasulu Bir Uşşâkî Yemez-zâde Süleyman Rüşdî ve Bilinmeyen Eserleri. İstanbul: Okur Akademi Yay.

Atıf Bilgileri


Şengün, Necdet. "OTUZ İKİ VE ELLİ DÖRT FARZ MANZÛMELERİ (RÜŞDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/otuz-iki-ve-elli-dort-farz-manzumeleri-rusdi. [Erişim Tarihi: 23 Ağustos 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemezzâde Süleymân Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
2 SİLSİLE-NÂME-İ TARÎK-İ UŞŞÂKÎ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemez-zâde Süleymân Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
3 PEND-İ ATTÂR TERCÜMESİ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Yemezzâde Süleymân Gönül Delice
Görüntüle
4 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
5 TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) Âbidin Paşa Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
6 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Mehemmed Helife ismail Aksoyak
Görüntüle
7 FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Prof. Dr. mehmet atalay
Görüntüle
8 DÎVÂN (CEVDET) Cevdet, Recâîzâde Ahmed Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
9 DÎVÂN (FERÎDE HANIM) Ferîde Hanım, Bahâr-zâde Prof. Dr. Eyüp Akman
Görüntüle
10 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
11 KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî ismail Aksoyak
Görüntüle
12 DÎVÂN (HULÛSÎ) Hulûsî, Ömer Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ
Görüntüle
13 DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Görüntüle