Menemenlizâde Mehmed Tâhir Bey’in (1862-1903) belâgate dair eseri.  “Osmanlı Edebiyatı” adı, her ne kadar isim olarak bir edebiyat tarihi veya antolojik bir eser çağrışımı yapıyorsa da belâgat ilmine dair bir kitaptır. Müellifin yayımlanmış son eseri olan Osmanlı Edebiyatı'nın lise öğrencileri için ders kitabı olarak hazırlandığı, başındaki kısa mukaddimeden anlaşılmaktadır. Eser klasik Arap belâgatinin hemen bütün unsurlarını taşımakla birlikte tasnifi tamamen özgündür. Yazar eserini şu üç ana bölüm altında toplar: 1. Üslûp, 2. Sanâyi’-i Lafziyye, 3. Sanâyi’-i Ma’neviyye. Üslûp bölümü kendilerinin de alt başlıkları olan şu alt bölümlerden oluşur: Fesâhat, vuzûh, garâbet, tabîat-ı ifâde, münakkahiyyet, âhenk, asâlet. Sanâyi-i Lafziye bölümünde 14, Sanâyi’-i Ma’neviyye’de ise 21 edebî sanata yer verilmiştir. Sanâyi-i Lafziyye’deki (söze bağlı sanatlar) söz sanatları tenâsüb, îhâm ve türleri, leff ü neşr, iktibâs, tazmin, telmî’, cinâs, iştikâk, kalb, sec’, ve tarsîdir Menemenlizâde Sanâyi’-i Ma’neviyye’yi (anlama bağlı sanatlar) kendi içinde “Sanâyi’-i Hissiyye”, “Sanâyi’-i Hayâliyye” ve “Sanâyi’-i Fikriyye” olmak üzere üç alt bölüme ayırmıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla bu alt tasnif de özgündür. Yazarın bu bölümlere dâhil ettiği söz sanatları şöyledir: “Duyguya dayalı sanatlar” diyebileceğimiz ilk alt başlık altında iltifat, istifhâm, rücû’, teşhis ve intak, terdîd, kat’, nidâ, tekrir, ta’rîz, kinâye ve mübâlağa sanatları; “hayâlî sanatlar” olarak teşbîh, istiâre, mecâz-ı mürsel, telmih, tedrîc, tezâd ve mukabele; “düşünceye dayalı sanatlar” arasında ise hüsn-i ta’lîl, irhâ-yı inân, sükût-ı beliğ ve tecâhül-i ârif sanatları tanıtılmıştır. Yer yer “istidrât” başlığı altında anlattığı konuyla ilgili önemli kimi hususlara dikkat çekmiştir.

Eserin dili bugünün öğrencileri için oldukça ağır sayılsa da ise de lise ders kitabı olarak hazırlandığına göre kendi dönemi öğrencileri için sade ve anlaşılır olduğu ders kitabı niyetiyle yazıldığından anlaşılmaktadır. Tanımını yaptığı hemen bütün konuları örneklerle destekleyen yazarın hepsi Türkçe veya Türkçeye çeviri olan şiir ve nesir örneklerinin çok geniş ve zengin bir kadrosu vardır. Hem klasik edebiyatımızın hemen her döneminde eser veren şairlerinden hem kendi döneminin -başta Recaizâde Ekrem olmak üzere- Muallim Nâcî, Namık Kemâl, gibi önde gelen yazar ve şairlerinden hem de Batı edebiyatından çevirilerden verdiği örneklerle konuların daha kolay anlaşılmasını sağlamak istemiştir. Menemenlizâde’nin eserinin başına koyduğu başlıksız kısa mukaddimesinde belirttiğine göre ders kitabı olarak hazırlanmak üzere kendisine ısmarlanan Osmanlı Edebiyatı’nın tamamlanması oldukça gecikmeli olmuştur.

Eser 1317 (1894) yılında Arap harfleriyle basılmış, M. Fatih Köksal ve Vedat Ali Tok tarafından diliçi çevirisiyle birlikte yayımlanmıştır (2013).

Menemenlizâde Mehmed Tâhir Bey’in biyografisi için bk. “Menemenlizade Tahir”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tahir-menemenlizade