NÛRÜ’L-ENVÂR (NEVVÂB)
dinî eser
Nevvâb, Mir Möhsün (d. 1249/1833 - ö. 1337/1919)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Nevvâb'ın çeşitli dinİ konuları ele alan eseri. Nûrü’l-Envâr, tevhid üzerine sekiz beyitten ibaret Farsça bir gazel ile başlar. Hamdele ve salvelenin ardından eserin telif sebebi açıklanır. Yazar, o sıralarda imanı zayıf olan bazı Müslümanların ecnebilerce söylenmiş ve yazılmış olan birtakım açıklamaların etkisi altında kaldığını ve bunların İslamiyet aleyhinde görüşler beyan etmeye başladığını öne sürerek bu konuya ilişkin eleştiri ve düşüncelerini belirtmesini isteyen arkadaşlarının isteği üzerine Nûrü’l-Envâr’ı kaleme aldığını belirtir (Nəvvab, Б-1212: 2 b). Müellife göre kendisinin necat/kurtuluş bulmasına vesile olabilecek bu risale, aynı zamanda gerek Müslüman ve gerekse de gayrimüslimler için hakkı bâtıldan ayırmaya yardım edecek bir eser olmayı amaç edinmiştir. Nûrü’l-Envâr; mukaddime, 24 makale, hatime ve tavsiyeden oluşmaktadır. Mukaddimede yazar, eserin 1310/1892 tarihinde telif edildiğini ifade eder.

Eserdeki makalelerin içerdikleri konular aşağıda sırasıyla takdim edilmektedirler: Kendilerini İslâm ehlinden biri olarak gören ve İslâm ehlinin inançlarında kusur arayan şahısların itirazları üzerine kısa bir değerlendirme; naklî delillere binaen Hz. Muhammed’in parlak şeriatında ilimlerin, zanaatın ve mesleklerin öğretim ve öğrenimin caiz olduğunun ispatı beyanında; cehalet âleminin ahvalinin kısa bir şekilde açıklanması; Hz. Muhammed’in saadetli ahvali ve ecdadı üzerine; Hz. Muhammed’in şeriatı hakkında; gusletmenin zahirî ve bâtınî özellikleri hakkında; namaz, taharet ve abdestin zahirî özellikleri ve faydaları hakkında; orucun özellikleri ve faydaları hakkında; zekât, humus, sadaka ve nezir vermenin faydaları hakkında; hacca gitmenin zahirî faydaları hakkında; Tevrat’tan, İncil’den, Kur’ân’dan ve zahirî delillerden hareketle cihat etmenin ve kendini savunmanın faydaları hakkında; şeriatın haram ve yasaklarının faydaları hakkında; şarabın zararı ve fesadı hakkında; kumarbazlığın kötülüğü ve fesadı hakkında; domuz etinin haram buyrulması ve bunun yenmesinin zararı hakkında; İslâmî müstehapların özellikleri ve zahirî faydaları hakkında; Tevrat rivayetlerinden hareketle Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispat edilmesi ve onun pak evlatları olan on iki imamın imametinin kanıtlanması hakkında; Davud Peygamber’in Zebûr kitabına binaen Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispat edilmesi hakkında; İşaya Peygamber’in kitaplarındaki sözlere binaen Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispat edilmesi hakkında; Habakkuk Peygamber’in sayfalarındaki sözlere binaen Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispat edilmesi hakkında; dört İncil’den hareketle Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispat edilmesi hakkında; Faraklit’in sözlerinin tefsiri beyanında; tevhid ve farklı din ve mezheplerinin kaide ve usulleri üzerine; Sünnilik ve Şiilik üzerine tartışmalar.

Eserde özellikle de Protestanlar, Bâbîler vs. inanç grupları eleştirilere hedef olmuşlardır.

Nüshanın başında 1312/1894-95 tarihinin yer almasına rağmen eserin sonundaki ketebe, ilgili nüshanın istinsahının 1316 yılı Zilhicce ayının 15’i Çarşamba gününde, Rum ve Rus takvimine göre ise 14 Nisan 1899 tarihinde tamamlandığını göstermektedir. Nüsha, 86 varaktan oluşmaktadır. Nûrü’l-Envâr’ın, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Elyazmaları Enstitüsünde 3 nüshası muhafaza edilmektedir (Б-7051; Б-7054; Б-1212). Eser üzerine günümüze kadar inceleme yapılmamış ve yayımlanmamıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Nevvâb, Mir Möhsün". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevvab-mir-mohsun

Kaynakça


Qarayev, Nəsrəddin (2012). XIX Əsr Azərbaycan Ədəbi Məclisləri. Bakı. Elm və təhsil.

Nəvvab, Mir Möhsün (Б-7051). Nurül-Ənvar. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutu.

Nəvvab, Mir Möhsün (Б-7054). Nurül-Ənvar. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutu.

Nəvvab, Mir Möhsün (Б-1212). Nurül-Ənvar. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutu.

Atıf Bilgileri


MUSALI, Vüsale. "NÛRÜ’L-ENVÂR (NEVVÂB)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuru-l-envar-nevvab. [Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÜRKÇE DÎVÂN (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
2 FARSÇA DÎVÂN (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
3 TEZKİRE-İ NEVVÂB (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
4 ŞEMSÜ’L-HİDÂYE (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
5 BAHRÜ’L-HÜZEN (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
6 KENZÜ’L-MİHEN (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
7 KİFÂYETÜ’L-ETFÂL (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
8 BÂTILÜ’S-SİHR (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
9 VUZÛHÜ’L-ERKÂM (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
10 PENDNÂME / NASİHATNÂME (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
11 KEŞFÜ’L-HAKÎKA (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
12 ŞERH-İ USTURLAB (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
13 MAZLÛMNÂME (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
14 KİTÂB-I ZİYÂ’Ü’L-ENVÂR DER ZİKR-İ TÂİFE-İ BÂBİYYE VE AHBÂBİYYE (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
15 MEZÂMİR (NEVVÂB) Nevvâb, Mir Möhsün Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
16 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Ali Akber Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
18 KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
19 KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
20 DÎVÂN (DİLSÛZ) Dilsûz, Muhammed Emîn Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Görüntüle
21 [DÎVÂN] (ANDELÎB) Andelîb Karacadağî Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
22 GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) Fakîr, Hacı Ağa Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
23 SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) Halhâlî, Muhammed Bâkir Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
24 DÎVÂN (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
25 TİLKİ İLE KURT (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle