III. Murad (ö. 1595)’ın “Hudâvendâ bana lutfun irişdürgil ‘inâyetden” mısraıyla başlayan Türkçe beş beyitlik münâcât muhtevalı gazeline Âlî'nin yaptığı şerh. Âli bu şerhle kendisinin bir göreve tayini için âdeta bir dilekçe kaleme almıştır. İbnülemin’in de dediği gibi bu risale Âli’nin III. Murad’ın gazeline yaptığı bir şerhin ötesinde sanki kendi durumunun şerhidir ve risale şeklinde bir dilekçedir. Böylece padişahın Allah’tan istediği şeyleri o da padişahtan istemektedir. Aslında bu eserde beyitlerin şerhine fazla girilmemiş, müellifin kendi ifadesiyle “ ʿazl şedâ’idinin belâları ve aʿdâ şemâtetinin cefâları (görevden alınma sıkıntısı ve düşmanın bu duruma sevinmesinin yarattığı üzüntü) sebebi ile” böyle bir yol tutulmuştur. Eğer kendisine asıl istediği olan “tuğrakeşlik/nişancılık” görevi verilse ömrünü padişahın şiirlerine şerhler yazarak geçirecektir.

Eser, III. Murad’ın manzumesiyle aynı kalıpta (mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün  mefâ'îlün ) yazılmış olup padişahın övüldüğü ve müellifin isteklerini tekrar ettiği altı beyitlik bir gazelle sona ermektedir. 

Biri İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Ty. 3543 diğeri Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi Bölümü, Nu: 114'te olmak üzere iki nüshası bilinen Nikâtü’l-Kâl Fî-tazmîni’l-Makâl, Mehmet Arslan ve İ. Hakkı Aksoyak tarafından yayınlanmıştır (1998).

Şairin biyografisi için bk. "Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa