- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyhülislâm Yahyâ - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Çimen Özçam
- Eser Yazılış Tarihi:1603-1617 yılları arası
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:06/01/2022
NİGÂRİSTÂN TERCÜMESİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ)
manzum-mensur tercümeŞeyhülislâm Yahyâ (d. 969/1561-ö.1053/1644)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Klâsik Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden Şeyhülislâm Yahyâ’nın Kemal Paşa-zâde tarafından 939/1531 yılında Farsça yazılmış olan Nigâristân adlı eserinin manzum-mensur çevirisidir. Kemal Paşa-zâde’nin bu eseri, Sa‘di’nin Gülistân adlı eserine nazire olarak yazılmıştır. Şekil ve içerik yönünden Gülistân’a benzeyen Nigâristân, Gülistân’a göre biraz daha hacimlidir. Şeyhülislâm Yahyâ Sebeb-i Terceme-i Kitâb bölümünde, padişahın hayırlı duasıyla meşgul olduğu bir gün padişahın adamlarından birinin kendisine bir kitap getirdiğini ve padişahın bunu Türkçeye tercüme etmesini istediğini belirtmiştir. Böylece, Kemâl Paşa-zâde’ye ait olan bu Farsça eseri Sultan I. Ahmed’in isteği üzerine Türkçeye aktardığını ifade eder. Yazılış tarihi hakkında eserde bir bilgi yoktur, fakat içeriğinden ve anlatılanlardan 1603-1617 yılları arasında yazılmış olduğu tahmin edilmektedir.
İnsanlara iyi huylar kazandırmak için yazılan eser, besmele ve Allah’a hamd ü senalar ile başlamaktadır. Hz. Muhammed’in, sahabelerin ve dört halife ile padişahın övgüsünden sonra Sebeb-i Terceme-i Kitâb bölümü yer alır. Sebeb-i Te΄lif-i Kitâb bölümünde ise Allah’ın insanlara verdiği nimetler sayılmıştır: “Padişahlar Sîreti, Dervîşler Ahlâkı, Kanâ’at Fazileti, Hâmûşluk Fevâ’idi, Tâzelikde Aşk, Za’f ve Pîrlik, Te’sîr-i Terbiyet ve Âdâb-ı Sohbet” adlarıyla sekiz bölüm halinde devam eden eserde konularla ilgili hikâyeler de yer almaktadır. Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’nin baştan sona secili, süslü, sanatlı bir anlatımla yaptığı bu çeviride ağır bir dil kullanılmıştır. Eserin özgün şekline bağlı olarak nesir kısımları mensur, şiir kısımları da manzum olarak çevrilmiştir.
Hammer tarafından Latin harflerine aktarılan eser, Rıfat Bey tarafından Türkçe kelimeler bakımından taranmıştır. Eser hakkında Mustafa Çiçekler’in (1994) bir çalışması bulunmaktadır, Çimen Özçam ise Halet Efendi nüshasına dayalı olarak doktora çalışması yapmıştır (1999).
Yazarın biyografisi için bk. “Şeyhülislâm Yahyâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ Şeyhülislâm Yahyâ.
Eserden Örnekler
Nesr
Pâdişâh-ı mülk-ârāy zıllullâh-ı ḫurşid-rây bânî-i mebânî-i cihânbânî mâh-ı evc-i ‘âlem-gîrî vü kişver-sitânî şâh-ı Sikenderdür ḫaḳan-ı Ferîdûn-fer sulṭânü’l-maşrıkîn ve’l-maġribîn hâdimü’l-Haremeyni’ş-şerîfeyn mâhî’ü’l-küfr hâmî’ü’l-İslâm kâtilü’l-mülâhadati’l-li΄âm kâsirü’l-ekâsiret kâṣımu’l-ḳayâsıret e’s-sultân ibnü’s-sultân ibnü’s-sultâni’s-sultân Ahmed Hân ibnü’s-sulṭân Muhammed Hân ibnü’s-sulṭân Murâd Hân meddu’llâh Te‘âlâ zılâl-i devletü’l-zâhireti’l-bâhiret ‘alâ mefâriki’l-müslimîn ilâ inkırâzi’z-zamân tetebbu‘-ı ketb u resâ΄il iden ashâb-ı dâniş ve erbâb-ı dile rûşendür ki sâlik-i mesâlik-i te΄lîf ü tasnîf olanlar bir pâdişâh-ı sa‘âdet-penâh yâ ekâbir-i devletden bir ṣâhib-i câhun ki nâmını ünvân-nâme iderler evsâf-ı şâmile vü ‘âmme ile medhinde ıtrâ ve vasfında mübâlagalar ile teksir-i sevâd u tevfîr-i imlâ vü inşâ΄ iderler bu abd-ı fakîrün hâtır-ı fâtırına bu hutûr ider ki izzetlü pâdişâh-ı felek-destgâhun hasâ’is-i evsâf-ı cemîlesi ki hazret-i Bârî zât-ı melekî-simât melikî sıfâtlarını anunla gayrilerden mümtâz u ser-efrâz itdügi vâḳi‘-i ḥâl ve muvafık-ı nefsü‘l-emr idügi cây-ı makâl degüldür. Ol ni‘am-ı ilâhiyyenün ba‘zını zikr ile edâ-yı şükr idem ve min Allâhi’t-tevfik el-ni‘meti’l-evveli. Evvelki ni‘met-i celîle budur ki: Hilâfet-i uzmâ vü emânet-i kübrâyı Ḫudâ-yı te‘âlâ ol zîver-i tâc u taht ve ol sâhib-kırân-ı hümâyûn-baht hazretlerine bî-ta‘b u meşaḳḳat âbâ-yı kirâm vü ecdâd-ı izâm belki sâ΄ir mülûk-ı mâziye vü selâtin-i sâlifeye virdügi zamândan mukaddem inâyet buyurmagıla cümleden mümtâz ve cemî‘inden ser-bülend ü ser-efrâz itmişdür. Hakkâ ki özge ni‘met-i celîledür. Kuvvet-i isti‘dâd u kemâl-i sedâd zât-ı huceste-nihâdlarına delâlet ider. Bu bende-i kemîne bir nazm-ı dil-pezîrlerine küstâhâne tetebbu‘ itdükde bu beyt ile ol isti‘dâd-ı ezeliye işâret itmiş idüm. (Özçam 1999: 175).
Mesnevî
Hudâvendâ Kerîmâ Kirdgârâ
Rahîmâ Kâdirâ Perverdigârâ
Şeh-i devrâna virdün bunca ni‘met
Serîr-i saltanat tâc-ı hilâfet
Mu‘în itdün anı şer‘-i mübîne
Mü΄eyyed eyledün dîn-i metîne
Çün itdün şer‘i anunla mü'eyyed
İlâhî devletin eyle mü΄ebbed
Anı hıfz eylesün yâ Rab melekler
Murâdı üstine dönsün felekler
Melikdür halkla ammâ melekdür
Mu‘allâ dergehi reşk-i felekdür (Özçam 1999: 180).
Kaynakça
Atsız, H. Nihal (1966). “Kemalpaşaoğlu'nun Eserleri”. Şarkiyat Mecmuası (VI): 71-112.
Atsız, H. Nihal (1974). Türk Ansiklopedisi’ndeki Yazıları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Çiçekler, Mustafa (1994). Kemal Paşazade ve Nigâristan’ı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Özcan, Bekir (1992). “İnsana Verdiği Önem Yönünden İbn Kemal’in Nigâristân’ı”. İlâhiyat Fakültesi Dergisi (VII): 243-256.
Özçam, Çimen (1999). Şeyhülislâm Yahyâ Efendi-Nigāristān Tercümesi (Sentaks İncelemesi-Metin-Sözlük). Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Özkan, Mustafa (1993). Gülistan Tercümesi. Ankara: TDK Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke |
Görüntüle | ||
2 | FERÂ’İZ MANZÛMESİ ŞERHİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
3 | KASÎDE-İ BÜRDE TAHMİSİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ EFENDİ) | Şeyhülislâm Yahyâ Efendi | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği Doç. Dr. Hamza KOÇ |
Görüntüle | ||
4 | FETAVÂ-YI YAHYÂ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Dr. Uğur Arslan |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) | Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu |
Görüntüle | ||
6 | GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) | Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi | Araş. Gör. Emrah Baş |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) | Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) | Behcetî Hüseyin Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) | Fasîh, Ahmed Dede | Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU |
Görüntüle | ||
10 | FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) | Fasîh, Ahmed Fasîh Dede | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
11 | BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) | Fasîh, Ahmed Dede | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
12 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) | Fasîh, Ahmed Dede | Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU |
Görüntüle | ||
13 | MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) | Fasîh, Ahmed Dede | Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) | Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi | Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN |
Görüntüle |