NEYLÜ'R-REŞÂD FÎ EMRİ'L-CİHÂD
cihat hakkında yazılmış eser
Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi (d.1099/1688-ö.1156/1743)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mirzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi (d. 1099/1688 - ö. 1156/1743) tarafından yazılan cihâd risalesi. 1145/1732 tarihinde I. Mahmûd adına yazılmış olan Neylü’r-Reşâd fî Emri’l-Cihâd, bir mukaddime ve on yedi fasıldan müteşekkil olup herhangi bir eserin şerhi olmaktan ziyade mevzunun pek çok eserden istifadeyle ele alındığı oldukça mufassal Türkçe bir eserdir (Eraslan 2017: 77-79). Müellifin diğer eserlerinde de görülen bu yazım tarzı klasik şerh-haşiye geleneğine karşı bir tür yenilik arayışı olarak değerlendirilmiştir (Sula 2009: 180). Risaleye, müellifin Arapça, Farsça ve Türkçeye hakimiyetini ortaya koyacak bol sanatlı, ağdalı bir dil ve uslup hâkimdir. Dil konusundaki bu maharette müellifin şair olmasının ve divan şiirinin bütün nazım şekilleri hakkında örnekler vermesinin payı büyük olmalıdır. Eserin mukaddimesinde kendisini cihat hakkında bir risale yazmaya sevk eden sebebi, eski zamanlara nispetle insanların cihat konusuna yeterince ehemmiyet vermemesi olarak açıklayan Mehmed Sâlim, geri kalan on yedi fasılda ise gayrimüslimlerle ilişkilerde savaşın esas kabul edildiği klasik cihat anlayışını Hanefi mezhebinin fürû-ı fıkha dair temel metinlerine müracaatla ortaya koymaktadır. Mevsılî’nin (ö. 683/1284) el-İhtiyâr’ı, Merginânî’nin (ö. 593/1197) el-Hidâye’si, Kuhistânî’nin (ö.962/1555) Câmi'ü'r-Rumûz’u, Serahsi’nin (ö. 483/1090) el-Mebsût’u müellifin en çok atıfta bulunduğu Hanefi alimlerine ait eserlerdir (Eraslan 2017: 78). Müellif cihat ayetlerinin tefsirinde ise Hanefî mezhebinin meşhur fakih ve müfessiri Ebü’l-Leys Semerkandi’nin (ö.373/983) Tefsiru’l-Kur’ani’l-Kerîm’ine, Şafiî mezhebine mensup olan Fahreddin er-Râzi’nin (ö.606/1210) Mefâtihu’l-Gayb isimli eserine ve yine meşhur Şafiî fakihi ve müfessiri Kadı Beyzâvi’nin (ö.685/1286) tefsiri Envârü’t-Tenzîl’ine müracaat etmektedir (Eraslan 2017: 79).

Yurt içinde 5 nüshası tespit edilen (Süleymaniye Kütüphanesi'nde Esad Efendi 1915, Hamidiye 747, Hekimoğlu 555; Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmalar Koleksiyonu 617; Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi No 22 Sel 3482) eserin Mısır Milli Kütüphanesi'nde de bir nüshası mevcuttur. Başka nüshaların bulunması da muhtemeldir. Risalenin eski harfli baskısı Osmanlı-Rus (93 harbi) savaşına yakın bir zamanda yapılmıştır (Mirzâ-zâde Sâlim 1294).  Eserin dört nüshanın mukayesesiyle yapılan tenkitli metni Hasan Gültekin tarafından yayımlanmıştır (2018).

Müellifin biyografisi için bk. "Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salim-mirzazade-mehmed-emin-efendi 

Eserden Örnekler


Ba‘zı hüccâc-ı müslimîn nef‘atellâhi te‘âlâ biberekâtihim ecma‘în zümre-i şerîfesinden dîde-i basîret  çeşm ü gûşları küşâde-i rûzine-i hâl ve nâzır-ı esrâr-ı Hudâ-yı müte‘âl olan merd-i âgâhlar bunların böyle sad-hezâr mel‘anetlerin müşâhede idüp katı çok kere vâkı‘ olmuşdur ki sabra mecâl ve sükûn ve ârâma ihtimâlleri kalmayıp kimi katl ile şemşîr-i samsâm-ı tîz-te’sîrini âvize-i kanâdîl-i mua‘llaka-i arş-ı Rahmân ve kimi cerh ve darb etmekle tahsîl-i rızâ-yı mevlâ-yı amîmü’l-ihsânda bulunmuşlardır. Mekke-i mükerreme-i mu‘tebere ve Ravza-i seniyye-i mutahhara’da olan kesret-i hüccâc-ı ulü’l-ibtihâc u şân ve İslâm’a ta‘liye ve revâc ne rütbede olduğu metâf-ı Ka‘be-i hulûsi tavâf eden ashâb-ı taviyyet ve ihlâsa nümâyândır (Mirzâ-zâde Sâlim 1294: 34).

Kaynakça


Eraslan, Şule (2017). “18. Yüzyıl Osmanlı Ulemâsı Nazarında Cihâd: Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi ve Neylü’r-Reşâd fî Emri’l-Cihâd İsimli Risâlesi”. Akademik-Us, 1(2): 63-104

Gültekin, Hasan (2018). Sâlim- Efendi - Neylü'r-Reşâd fî-Emri'l-Cihâd. Ankara: Özdoğan Dijital Baskı Yay.

Mirzâ-zâde Sâlim, Muhammed Emîn b. Mirzâ Mustafa el-Kadî (1294). Neylü’r-Reşâd fi Emri’l-Cihâd. [y.y.]: Ali Efendi Matbaası. 158 s.

Sula, Murat (2009). Mirzâzade Mehmed Sâlim Efendi ve Selâmetu’l-İnsân fî Muhâfazati’l-Lisân Adlı Eseri. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


ERASLAN, Şule. "NEYLÜ'R-REŞÂD FÎ EMRİ'L-CİHÂD". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/neylur-resad-fi-emril-cihad. [Erişim Tarihi: 04 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEZKİRETÜ’Ş-ŞU’ARÂ (SÂLİM) Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
2 DÎVÂN (SÂLİM) Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Hüseyin Güfta
Görüntüle
3 IKDÜ'L-CÜMÂN FÎ TÂRÎH-İ EHLİ'Z-ZAMÂN TERCÜMESİ (SÂLİM) Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 SELÂMETÜ'L-İNSÂN FÎ MUHÂFAZATİ'L-LİSÂN Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 MÂHİYYETÜ'L-ÂŞIK / MÂHİYYETÜ'L-UŞŞÂK Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Cafer MUM
Görüntüle
6 TERCÜME-İ LUGAT-I VASSÂF (SÂLİM) Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi Prof. Dr. Cafer MUM
Görüntüle
7 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
8 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
9 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
10 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
12 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
13 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
14 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
15 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
16 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle