- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Şule ERASLAN
- Eser Yazılış Tarihi:1145/1732
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:02/12/2021
NEYLÜ'R-REŞÂD FÎ EMRİ'L-CİHÂD
cihat hakkında yazılmış eserSâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi (d.1099/1688-ö.1156/1743)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mirzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi (d. 1099/1688 - ö. 1156/1743) tarafından yazılan cihâd risalesi. 1145/1732 tarihinde I. Mahmûd adına yazılmış olan Neylü’r-Reşâd fî Emri’l-Cihâd, bir mukaddime ve on yedi fasıldan müteşekkil olup herhangi bir eserin şerhi olmaktan ziyade mevzunun pek çok eserden istifadeyle ele alındığı oldukça mufassal Türkçe bir eserdir (Eraslan 2017: 77-79). Müellifin diğer eserlerinde de görülen bu yazım tarzı klasik şerh-haşiye geleneğine karşı bir tür yenilik arayışı olarak değerlendirilmiştir (Sula 2009: 180). Risaleye, müellifin Arapça, Farsça ve Türkçeye hakimiyetini ortaya koyacak bol sanatlı, ağdalı bir dil ve uslup hâkimdir. Dil konusundaki bu maharette müellifin şair olmasının ve divan şiirinin bütün nazım şekilleri hakkında örnekler vermesinin payı büyük olmalıdır. Eserin mukaddimesinde kendisini cihat hakkında bir risale yazmaya sevk eden sebebi, eski zamanlara nispetle insanların cihat konusuna yeterince ehemmiyet vermemesi olarak açıklayan Mehmed Sâlim, geri kalan on yedi fasılda ise gayrimüslimlerle ilişkilerde savaşın esas kabul edildiği klasik cihat anlayışını Hanefi mezhebinin fürû-ı fıkha dair temel metinlerine müracaatla ortaya koymaktadır. Mevsılî’nin (ö. 683/1284) el-İhtiyâr’ı, Merginânî’nin (ö. 593/1197) el-Hidâye’si, Kuhistânî’nin (ö.962/1555) Câmi'ü'r-Rumûz’u, Serahsi’nin (ö. 483/1090) el-Mebsût’u müellifin en çok atıfta bulunduğu Hanefi alimlerine ait eserlerdir (Eraslan 2017: 78). Müellif cihat ayetlerinin tefsirinde ise Hanefî mezhebinin meşhur fakih ve müfessiri Ebü’l-Leys Semerkandi’nin (ö.373/983) Tefsiru’l-Kur’ani’l-Kerîm’ine, Şafiî mezhebine mensup olan Fahreddin er-Râzi’nin (ö.606/1210) Mefâtihu’l-Gayb isimli eserine ve yine meşhur Şafiî fakihi ve müfessiri Kadı Beyzâvi’nin (ö.685/1286) tefsiri Envârü’t-Tenzîl’ine müracaat etmektedir (Eraslan 2017: 79).
Yurt içinde 5 nüshası tespit edilen (Süleymaniye Kütüphanesi'nde Esad Efendi 1915, Hamidiye 747, Hekimoğlu 555; Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmalar Koleksiyonu 617; Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi No 22 Sel 3482) eserin Mısır Milli Kütüphanesi'nde de bir nüshası mevcuttur. Başka nüshaların bulunması da muhtemeldir. Risalenin eski harfli baskısı Osmanlı-Rus (93 harbi) savaşına yakın bir zamanda yapılmıştır (Mirzâ-zâde Sâlim 1294). Eserin dört nüshanın mukayesesiyle yapılan tenkitli metni Hasan Gültekin tarafından yayımlanmıştır (2018).
Müellifin biyografisi için bk. "Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salim-mirzazade-mehmed-emin-efendi
Eserden Örnekler
Ba‘zı hüccâc-ı müslimîn nef‘atellâhi te‘âlâ biberekâtihim ecma‘în zümre-i şerîfesinden dîde-i basîret çeşm ü gûşları küşâde-i rûzine-i hâl ve nâzır-ı esrâr-ı Hudâ-yı müte‘âl olan merd-i âgâhlar bunların böyle sad-hezâr mel‘anetlerin müşâhede idüp katı çok kere vâkı‘ olmuşdur ki sabra mecâl ve sükûn ve ârâma ihtimâlleri kalmayıp kimi katl ile şemşîr-i samsâm-ı tîz-te’sîrini âvize-i kanâdîl-i mua‘llaka-i arş-ı Rahmân ve kimi cerh ve darb etmekle tahsîl-i rızâ-yı mevlâ-yı amîmü’l-ihsânda bulunmuşlardır. Mekke-i mükerreme-i mu‘tebere ve Ravza-i seniyye-i mutahhara’da olan kesret-i hüccâc-ı ulü’l-ibtihâc u şân ve İslâm’a ta‘liye ve revâc ne rütbede olduğu metâf-ı Ka‘be-i hulûsi tavâf eden ashâb-ı taviyyet ve ihlâsa nümâyândır (Mirzâ-zâde Sâlim 1294: 34).
Kaynakça
Eraslan, Şule (2017). “18. Yüzyıl Osmanlı Ulemâsı Nazarında Cihâd: Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi ve Neylü’r-Reşâd fî Emri’l-Cihâd İsimli Risâlesi”. Akademik-Us, 1(2): 63-104
Gültekin, Hasan (2018). Sâlim- Efendi - Neylü'r-Reşâd fî-Emri'l-Cihâd. Ankara: Özdoğan Dijital Baskı Yay.
Mirzâ-zâde Sâlim, Muhammed Emîn b. Mirzâ Mustafa el-Kadî (1294). Neylü’r-Reşâd fi Emri’l-Cihâd. [y.y.]: Ali Efendi Matbaası. 158 s.
Sula, Murat (2009). Mirzâzade Mehmed Sâlim Efendi ve Selâmetu’l-İnsân fî Muhâfazati’l-Lisân Adlı Eseri. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TEZKİRETÜ’Ş-ŞU’ARÂ (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Hüseyin Güfta |
Görüntüle | ||
3 | IKDÜ'L-CÜMÂN FÎ TÂRÎH-İ EHLİ'Z-ZAMÂN TERCÜMESİ (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | SELÂMETÜ'L-İNSÂN FÎ MUHÂFAZATİ'L-LİSÂN | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | MÂHİYYETÜ'L-ÂŞIK / MÂHİYYETÜ'L-UŞŞÂK | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Cafer MUM |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ LUGAT-I VASSÂF (SÂLİM) | Sâlim, Mirzâ-zâde Mehmed (Emin) Efendi | Prof. Dr. Cafer MUM |
Görüntüle | ||
7 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
8 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
14 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
15 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |