- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mustafa Nûrî Paşa - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Murat Altuğ
- Eser Yazılış Tarihi:1877
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Bilinmiyor
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:25/08/2022
NETÂYİCÜ'L-VUKÛ'ÂT (MUSTAFA NÛRÎ PAŞA)
Osmanlı tarihiMustafa Nûrî Paşa (d. 1240/1824 - ö. 1308/1890)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Osmanlı tarihi Mustafa Nuri Paşa (d. 1824 – ö. 1890) Mustafa Nuri Paşa tarafından yazılan ve ilk baskısı 1877 yılında 3 cilt, ikinci baskısı ise 1912 yılında 4 cilt olarak yayımlanmış eser. Eserin yazarı olan Mustafa Nuri Paşa 1824 yılında dünyaya gelmiş bir devlet görevlisidir. Babası İzmir’in tanınmış kişilerinden biri olan Mansurizâde Mehmet Emin Efendi’dir. Mustafa Nuri Paşa, 27 Temmuz 1861’de Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’de Mabeyn Başkatipliği, Divan-ı Muhasebat’ta Temyiz Mahkemesi reisliği ve Devlet-i Hakani Nazırlığı ile 4 yıl Maarif Nazırlığı ve 5 yıl da Evkaf Nazırlığı görevlerini yapmıştır. Netâyic’ül Vukûat’ta Osmanlı tarihini konu eden yazar, kitabını yazarken dönemi anlatan tarihçilerin eserlerinden faydalanmakla birlikte Mabeyn-i Hümayun Başkatipliği yaptığı sırada devlet katında edindiği intibaları ve etrafındaki devlet görevlilerinden öğrendiği hususları kaleme almıştır.
“Olayların Neticeleri” şeklinde tercüme edilebilen eser, pek çok kişi tarafından, ilk baskısı 1869 yılında yapılan Osman Vefik Paşa’nın Fezleke isimli eserine benzetilmiştir. Bilhassa bu iki eserin 6 bölümden oluşması dikkat çeken ortak bir özelliktir. Bir tarih kitabı özelliği gösteren eserde Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan başlayarak 1841 yılına kadar olan siyasi ve sosyal hadiseler, genellikle kronolojik bir sıra ile yer yer gözlemlerle yer yer de belgelerle anlatılmıştır. Her ne kadar olaylar, kronolojik olarak 1841 yılına kadar anlatılmışsa da eserde 1854 Kırım-Osmanlı savaşı ile Tanzimat’tan sekiz dokuz yıl sonrasına denk gelen vergi düzenlemeleri ile ilgili bilgilere de yer verilmiştir. Bu durum, yazarın eserini tamamladıktan sonra ona ilaveler yaptığını göstermektedir.
Eserin başında İbn-i Haldun’un devletlerin ortalama ömrünün 120 olduğu bilgisine yer verilmiş ve eser altı bölümden oluşmuştur. Bunlar şu şekildedir: I. Bölüm: Osmanlıların doğuşundan Timur olayına kadar olan dönem 103 yıl (1299-1402) II. Bölüm: Çelebi Mehmet - II. Bayezid dönemleri 110 yıl (1402-1512) III. Bölüm: Yavuz Selim - III. Murad dönemleri 83 yıl (1512-1595) IV. Bölüm: III. Mehmet - IV. Mehmet dönemleri 92 yıl (1595-1687) V. Bölüm: II. Süleyman’dan Küçük Kaynarca Anlaşması’na kadar geçen dönem 97 yıl (1687-1774) VI. Bölüm: Küçük Kaynarca Anlaşması’ndan 1841’e kadar olan dönem 67 yıl (1774-1841).
Eserin ana gövdesini bu tarihlerdeki gelişmeler oluştururken bazen yazar bu tarihler dışındaki olaylara da eserinde yer vermiştir. Hikâye üslubunu ve aktarma yöntemini benimsemeyen, bunun yerine olayların sebeplerini araştıran ve benzer olaylarla karşılaştırıp sentezci bir metotla ve Batılı tarzda yazılmış bir eser izlenimi veren Netâyic’ül Vukûat’ın ilk baskısı 1979’da, ikinci baskısı ise 1992 yılında Türk Tarih Kurumunca iki cilt halinde Prof. Dr. Neşet Çağatay tarafından yapılmıştır. Çağatay, hazırladığı eserde metni sadeleştirmiş ve metne notlar ile açıklamalar eklemiştir.
Yazarın biyografisi için bk. "Mustafa Nûrî Paşa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-nuri-pasa
Eserden Örnekler
Sultan Süleyman vüzerasından Lütfi Paşa, Asafnâme nâmıyla kaleme aldığı risâlesinde: Evân-ı sadâretimde yirmi yük akçelik hâsslarım olduğundan on iki yükü dâ’irem mesârifine kifâyet edüp beş yükü tasadduk olunur ve beş yükü hazinemde kalur idi deyu bir idâre muvâzenesi gösterir. Ol asrın bir akçesi vaktimizin tamâm bir gurusu vezn ü ayârında olmasına nazaran müşârün ileyhin dâ’iresi masârifi senevî iki bin kîse demek olup, kendüsü her ne kadar kesret-i hadem ü haşemle meşhûr olanlardan değilse de emsâl ü akrânına ve hükm-i zamâna göre dâ’iresi halkı be-hemehâl iki bin kişiden eksik olamayacağından mebâliğ-i mezbûre ile idâresi kâbil olmamak iktizâ edeceği bâdî-i nazarda vârid-i hâtır olur (Ünal 2016: 94).
Kaynakça
Derin, Çetin (hzl.) (1997). Ali Rıza – Mehmed Galib, Geçen Asırda Devlet Adamlarımız C. 1. İstanbul. 82-85.
Çağatay, Neşet (hzl.) (1992). Netayicü’l -Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Gökyay, Orhan Şâik (1980). “Netayicü’l-Vukuat Mustafa Nuri Paşa”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 433-442.
Erbilek, İsmail Nâmî (1939). “Mustafa Nuri ve Eseri”, Yeni Türk, (80): 314-318.
Özcan, Tahsin (2020). “Mustafa Nûri Paşa”. İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 342-343.
Ünal, Muhammet Emin (2016). Osmanlı Tarih Yazımında ve Siyâsetnâme Literatüründe İbn Halduncu Yaklaşımların Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi: İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem |
---|