- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî - Madde Yazarı: Yeşim Yarar
- Eser Yazılış Tarihi:1099/1687
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:09/03/2022
NAZMU’L-ULÛM (RIZÂYÎ, İSHÂK)
ilmî mesnevîRızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî (d. ?/? - ö. 1100/1689)
ISBN: 978-9944-237-87-1
İlimlere dâir manzûm nasihât-nâme. Diğer adı Manzûmu’l-Ulûm olan, “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” kalıbıyla yazılmış manzûmenin beyit sayısı yazma nüshalarda değişmekle birlikte oluşturulan tenkitli metinde 422’dir. 1099/1687’de tamamlanan eserde tür adı olarak belirtilmemekle birlikte bir başlıkta geçen “nasihat-nâme” kelimesi eserin türünü yansıtıcı niteliktedir (Özfırat 2006: 280). İshâk Efendi’nin “Nasihât-nâme li-ibni’ş-Şuhûd” başlığında özel olarak oğlu Fazlullâh’a ve eserin geri kalanında ilim talebelerine öğrenecekleri ilimler konusunda verdiği nasihatler bunu göstermektedir. Öğütlenen ilim türlerine dair bilgi verici yönü dolayısıyla esere bir tür “ilimler bibliyografyası” da denebilir (Özfırat 2006: 136; Özyılmaz 1987: 3) tarafından “eğitim programı” şeklinde nitelenen eserde mâhiyeti açıklanan ve tedrisi dayatılan felsefeden tıbba, geometriden edebiyata, astrolojiden hadise; 30’a yakın ilim vardır. Bağlantılı olarak ayet ve hadislere başvurulmuş, yer yer Arapça beyitler söylenmiştir.
Diğer meşhur eserinde acılarına varana dek toplumunun durumuna tercüman olan Tokâdî, bu eserini de onu geliştirme kaygısıyla telif etmiştir. Şair yüklendiği toplumsal vizyonun getirisi olarak eserinde toplumsal eleştirilerde bulunmuştur. Tokâdî'nin fikir ve ilim adamı kimliğinin yanında şâirliği de başarılıdır. Eserinde vezin problemi yoktur; sanatlı, canlı ve akıcı bir dil bulunmaktadır. Eser devrinde takdir edilmiş, Rızâyî'nin bu eseri de Nazmu’l-Le’âlî ile birlikte, başyapıtları arasında zikredilmiştir (Bayram 2018: 4).
Şairin biyografisi için bk. “Rızâyî/İshâk b. Hasan-ı Tokadî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rizayi-ishak-ishak-hasani-tokadi
Eserden Örnekler
Gel ey bâd-ı sabâ sâhib-fezâ'il
Selâmın eyle Fazlu’llâha vâsıl
İdüp tahsîl-i ‘ilm ey nûr-ı dîdem
Salât-ı Hamseden ayrılma bir dem
İyi fehm eyle dersün eyle ezber
Mükerrer it mükerrer it mükerrer
Kazâ taklîdi rüşvetle belâdur
Sahîh oldur anun hükmi hevâdur
Ne buldun ey dede bu dünbelekde
Bu hây-ı hû ile devr-i felekde (Özfırat 2006: 58)
Kaynakça
Bayram, İbrahim (2018). “İshak b. Hasan et-Tokâdî’nin Akaid Manzumesindeki Mâtürîdî Kimliği ve Diğer Mezheplere Bakışı”. Uluslararası Geçmişten Günümüze Tokat’ta İlmî ve Kültürel Hayat Sempozyumu. (ed. H. Vural vd.). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi. 283-312.
Deniz, Rasim (1987). “İshak bin Hasan Tokadi”. Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu. (hzl. S. H. Bolay vd.). Ankara: Gelişim Matbaası. 603-612.
Korkmaz, Seyfullah (2002). “Tokatlı Şâir İshâk b. Hasan’ın Bir Mersiyesi”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (12): 185-202.
Özfırat, Bayram (2006). Tokatlı İshâk Efendi’nin Nazmu’l-Ulûm, Nazmu’l-Le’âlî Ve Manzûme-i Keydânî Adlı Mesnevileri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Özfırat, Bayram (2015). “Tokatlı İshâk Efendi ve Nazmu’l-Le’âlî Adlı Mesnevisi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1 (15): 315-376.
Özyılmaz, Ömer (1987). “İshak B. Hasan et-Tokâtî’ye Âit Bir Eğitim Proğramı Manzûmu’l-Ulûm”. Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu. (hzl. S. H. Bolay vd.). Ankara: Gelişim Matbaası. 631-639.
Yıldırım, Ali (2018). “İshâk Bin Hasan Tokadî’nin İlimler Tasnifi ve Mantık İlmine Dair Görüşleri”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 2 (2): 163-178.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | NAZMU’L-LE’ÂLÎ/MANZÛME-İ AKA’İD (RIZÂYÎ/İSHÂK) | Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Diğer Yeşim Yarar |
Görüntüle | ||
2 | FIKH-I KEYDÂNÎ TERCÜMESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK) | Rızâyî, İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
3 | EL-METÂLİBÜ'L-MUSALLÎ/ŞERH-İ FIKH-I KEYDÂNÎ (RIZÂYÎ/İSHÂK) | Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | ZİYÂU'L-KULÛB FÎ ŞERH-İ CİLÂU'L-KULÛB (RIZÂYÎ, İSHÂK) | Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | USTURLAB HÂŞİYESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK) | Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Diğer Yeşim Yarar |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (RIZÂYÎ, İSHÂK) | Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî | Diğer Yeşim Yarar |
Görüntüle | ||
7 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
8 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
11 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |