NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM)
Hz. Ali'ye ait bazı vecizelerin manzum tercümesi
Kâsım (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kâsım tarafından kaleme alınan manzum tercüme. Mütercimin Kâsım, Kâsım b. Mahmûd Karahisârî, Kâsım b. Seydî el-Hâfız Ankaravî gibi 15. asırda yaşadığı eserlerinden anlaşılan/tahmin edilen âlim, mutasavvıf ve şairlerden biri olup olmadığı konusunda herhangi bir delile rastlanamamıştır. Şair, Hz. Alî’nin 290 kadar Arapça sözünün elifbâ sırasına göre dizilmesinden meydana gelen Nesrü’l-Le'âlî isimli metni, Nazmü’l-Le'âlî adıyla Türkçeye çevirmiştir. Tercümesinin kaside şeklindeki başlangıcında Nesrü’l-Le'âlî, onun sahibi ve düzenlenişi hakkında bilgi veren Kâsım, söz konusu kitabı Türkçe bilenlerin faydalanması için Türk diliyle nazmetmeyi istediğini belirterek çalışması sırasında tuttuğu yolu anlatmıştır. Eserinin çeşitli yerlerinde Türkçede hikmet öğretme gayesini taşıdığını, bu manzum metni Müslümanlar için hazırladığını ve Hz. Peygamber’in şefaatini umduğunu ifade etmiştir.

Şair, manzum başlangıçtan sonra 284 Arapça vecizeyi, “rubâî” dediği “nazm”larla tercüme etmiş; her bir harfle başlayan güzel sözlerin çevirisini tamamlamasının ardından yine o özdeyişlere dair kıt'alar yazmış; bunların kafiyelerinde de elifbâ sırasını gözetmiştir. Mütercimin tercih ettiği tercüme yolu ve nazım biçimi, “lâhib, imhâz, enmât” gibi herkesçe bilinmeyen bazı garip Arapça kelimeler kullanmasına sebep olmuş ve yer yer maksadının anlaşılmasını zorlaştırmıştır. Nitekim Hâfız’ın, Sultan II. Murâd’a ithaf etmek üzere 825/1422’te tamamlayıp Lü’lü’-i Mendûd adını koyduğu manzum Nesrü’l-Le'âlî tercümesinde bulunan ve "İmâm oğlu Kıvâm üstadımız (Hz. Alî sözlerini çevirmek niyetiyle) rubai(ler) söylemiş; ancak (onlar) hayli belirsiz(manzumeler)dir.” manasına gelen beytiyle Kâsım’ın Nazmü’l-Le'âlî isimli eserini tenkit ettiği sanılmaktadır (Ceyhan ve Aydoğan 2013: 40). Adı geçen iki Nesrü’l-Le'âlî tercümesinde başlıklar, Arapça vecizelerin sırası ve bazı mısralardaki benzerlikler, Hâfız’ın söz konusu beytiyle işaret ettiği Nazmü’l-Le'âlî’den yer yer faydalandığını, bundan dolayı Kâsım’ın tercümesinin daha önce yapıldığını düşündürmektedir. Kâsım’ın bu tercümesinin 26 Ramazan 842/12 Mart 1439 tarihinde istinsah edilmiş bir nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nu. TY 2210’dadır.

Eserden Örnekler


Tevekkel ale’llâhi yekfike.

Tevekkül kıl Allâh’a kâfîdür ol

Mevâ‘îd kim kıldı vâfîdür ol

Ten ü câna her nice renc uğrasa

Şifâ andan iste ki Şâfî’dür ol 


Selâsün mühlikâtün buhlün ve hevâ’en ve ucbün.

Selâsedür ulusı mühlikâtun iy ashâb

Biri hevâ birisi buhl birisi a‘câb

Sevâb umar isen Allâh’dan geç anlardan

Ki anlara müte‘allik dürür azâb ü ikâb 


Cemâlü’l-mer’i fi’l-hilmi.

Cemâli kişinün olur hilm ile

Nitekim kemâli olur ilm ile

Cemâl ü kemâl olsalar müctemi‘

Olur sâhibi sermedî silm ile 


Devletü’l-erzâli âfetü’r-ricâli.

Devlet-i nâ-merdlerdür âfet-i merdân

Andan olur hayret ile serleri gerdân

Derde büzürgân nicesi düşmesün alsa

Ulularun yirlerin kahr ile hurdân (Kâsım: vr. 6b, 8b, 12a, 17a)

Kaynakça


Bilgin, Azmi (hzl.) (2017). Kâsım b. Seydî el-Hâfız Ankaravî, Enîsü’l-Celîs. Ankara: TÜBA Yay.

Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.

Ceyhan, Âdem ve T. Aydoğan (2013). “Sultan II. Murad İçin Dizilmiş İnciler: Hâfız’ın Nesrü’l-Leâli Tercümesi (Lü’lü’-i Mendûd)”, Turkish Studies, Türk Dili ve Edebiyatı: Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı, VIII (13): 37-73.

Çal, Ahmet (2008). Kasım b. Mahmud Karahisari’nin İrşadü’l-Mürid  İle’l-Murad fi Tercemeti Mirsadi’l-İbâd (İnceleme- Metin- Dizin). Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Ergin, Muharrem (1949). “Câmi-ül-Meâni’deki Türkçe Şiirler”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3 (2-3): 539-569.

İstanbul Kütüphaneler Kataloğu Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1947). İstanbul: Maarif Basımevi.

Kâsım. Nazmü’l-Le'âlî Der-Terceme-i Nesrü’l-Le'âlî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. Türkçe Yazmalar. Nu. 2210.

Kurnaz, Cemâl ve M. Tatçı. (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Atıf Bilgileri


Ceyhan, Adem. "NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazmu-l-le-ali-der-tercume-i-nesru-l-le-ali-kasim. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
2 ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) Ahmed Cemal Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
3 MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) Mehmed Nâim Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil Dr. Necla Dağ
Görüntüle
6 BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) Ferâizcizâde Osman Fâiz Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT) Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
8 İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 FERSÛDE (MESUD) Erganili Mesud Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
10 TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) Halîl Rüşdî Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) Cemil Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
12 GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) Mehmed Selâhaddîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB Ahmed el-Behisnî Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk Güler
Görüntüle
14 CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) Vâhidî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
15 TERCÜME-İ SAD-KELİME-İ HAZRET-İ MURTAZÂ (VAHDETÎ) Vahdetî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle