- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kâsım - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:825/1422 yılından önce
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:26/03/2022
NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM)
Hz. Ali'ye ait bazı vecizelerin manzum tercümesiKâsım (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kâsım tarafından kaleme alınan manzum tercüme. Mütercimin Kâsım, Kâsım b. Mahmûd Karahisârî, Kâsım b. Seydî el-Hâfız Ankaravî gibi 15. asırda yaşadığı eserlerinden anlaşılan/tahmin edilen âlim, mutasavvıf ve şairlerden biri olup olmadığı konusunda herhangi bir delile rastlanamamıştır. Şair, Hz. Alî’nin 290 kadar Arapça sözünün elifbâ sırasına göre dizilmesinden meydana gelen Nesrü’l-Le'âlî isimli metni, Nazmü’l-Le'âlî adıyla Türkçeye çevirmiştir. Tercümesinin kaside şeklindeki başlangıcında Nesrü’l-Le'âlî, onun sahibi ve düzenlenişi hakkında bilgi veren Kâsım, söz konusu kitabı Türkçe bilenlerin faydalanması için Türk diliyle nazmetmeyi istediğini belirterek çalışması sırasında tuttuğu yolu anlatmıştır. Eserinin çeşitli yerlerinde Türkçede hikmet öğretme gayesini taşıdığını, bu manzum metni Müslümanlar için hazırladığını ve Hz. Peygamber’in şefaatini umduğunu ifade etmiştir.
Şair, manzum başlangıçtan sonra 284 Arapça vecizeyi, “rubâî” dediği “nazm”larla tercüme etmiş; her bir harfle başlayan güzel sözlerin çevirisini tamamlamasının ardından yine o özdeyişlere dair kıt'alar yazmış; bunların kafiyelerinde de elifbâ sırasını gözetmiştir. Mütercimin tercih ettiği tercüme yolu ve nazım biçimi, “lâhib, imhâz, enmât” gibi herkesçe bilinmeyen bazı garip Arapça kelimeler kullanmasına sebep olmuş ve yer yer maksadının anlaşılmasını zorlaştırmıştır. Nitekim Hâfız’ın, Sultan II. Murâd’a ithaf etmek üzere 825/1422’te tamamlayıp Lü’lü’-i Mendûd adını koyduğu manzum Nesrü’l-Le'âlî tercümesinde bulunan ve "İmâm oğlu Kıvâm üstadımız (Hz. Alî sözlerini çevirmek niyetiyle) rubai(ler) söylemiş; ancak (onlar) hayli belirsiz(manzumeler)dir.” manasına gelen beytiyle Kâsım’ın Nazmü’l-Le'âlî isimli eserini tenkit ettiği sanılmaktadır (Ceyhan ve Aydoğan 2013: 40). Adı geçen iki Nesrü’l-Le'âlî tercümesinde başlıklar, Arapça vecizelerin sırası ve bazı mısralardaki benzerlikler, Hâfız’ın söz konusu beytiyle işaret ettiği Nazmü’l-Le'âlî’den yer yer faydalandığını, bundan dolayı Kâsım’ın tercümesinin daha önce yapıldığını düşündürmektedir. Kâsım’ın bu tercümesinin 26 Ramazan 842/12 Mart 1439 tarihinde istinsah edilmiş bir nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nu. TY 2210’dadır.
Eserden Örnekler
Tevekkel ale’llâhi yekfike.
Tevekkül kıl Allâh’a kâfîdür ol
Mevâ‘îd kim kıldı vâfîdür ol
Ten ü câna her nice renc uğrasa
Şifâ andan iste ki Şâfî’dür ol
Selâsün mühlikâtün buhlün ve hevâ’en ve ucbün.
Selâsedür ulusı mühlikâtun iy ashâb
Biri hevâ birisi buhl birisi a‘câb
Sevâb umar isen Allâh’dan geç anlardan
Ki anlara müte‘allik dürür azâb ü ikâb
Cemâlü’l-mer’i fi’l-hilmi.
Cemâli kişinün olur hilm ile
Nitekim kemâli olur ilm ile
Cemâl ü kemâl olsalar müctemi‘
Olur sâhibi sermedî silm ile
Devletü’l-erzâli âfetü’r-ricâli.
Devlet-i nâ-merdlerdür âfet-i merdân
Andan olur hayret ile serleri gerdân
Derde büzürgân nicesi düşmesün alsa
Ulularun yirlerin kahr ile hurdân (Kâsım: vr. 6b, 8b, 12a, 17a)
Kaynakça
Bilgin, Azmi (hzl.) (2017). Kâsım b. Seydî el-Hâfız Ankaravî, Enîsü’l-Celîs. Ankara: TÜBA Yay.
Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.
Ceyhan, Âdem ve T. Aydoğan (2013). “Sultan II. Murad İçin Dizilmiş İnciler: Hâfız’ın Nesrü’l-Leâli Tercümesi (Lü’lü’-i Mendûd)”, Turkish Studies, Türk Dili ve Edebiyatı: Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı, VIII (13): 37-73.
Çal, Ahmet (2008). Kasım b. Mahmud Karahisari’nin İrşadü’l-Mürid İle’l-Murad fi Tercemeti Mirsadi’l-İbâd (İnceleme- Metin- Dizin). Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Ergin, Muharrem (1949). “Câmi-ül-Meâni’deki Türkçe Şiirler”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3 (2-3): 539-569.
İstanbul Kütüphaneler Kataloğu Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1947). İstanbul: Maarif Basımevi.
Kâsım. Nazmü’l-Le'âlî Der-Terceme-i Nesrü’l-Le'âlî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. Türkçe Yazmalar. Nu. 2210.
Kurnaz, Cemâl ve M. Tatçı. (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
2 | ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) | Ahmed Cemal | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
3 | MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) | Mehmed Nâim | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
4 | MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) | Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
5 | BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) | Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil | Dr. Necla Dağ |
Görüntüle | ||
6 | BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) | Ferâizcizâde Osman Fâiz | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
7 | GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT) | Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
8 | İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) | Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
9 | FERSÛDE (MESUD) | Erganili Mesud | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
10 | TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) | Halîl Rüşdî | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
11 | BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) | Cemil | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
12 | GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) | Mehmed Selâhaddîn | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
13 | ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB | Ahmed el-Behisnî | Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk Güler |
Görüntüle | ||
14 | CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) | Vâhidî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
15 | TERCÜME-İ SAD-KELİME-İ HAZRET-İ MURTAZÂ (VAHDETÎ) | Vahdetî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
16 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
17 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
18 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
19 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
22 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
25 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |