- Yazar Biyografisi (TEİS)
Cevrî, İbrâhîm Çelebi - Madde Yazarı: Doç. Dr. Suat Donuk
- Eser Yazılış Tarihi:1058/1648-49
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:03/03/2022
NAZM-I NİYÂZ (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ)
mesneviCevrî, İbrâhîm Çelebi (d. 1005/1595(?) - ö. 1065/1654)
ISBN: 978-9944-237-87-1
İbrahim Cevrî Çelebi’nin Şeyh Vefâ’nın Rûz-nâme’sinin manzum şerhine dayanan eseri. Müellif, Rûz-nâme’nin manzum hâlinin ezberi kolaylaştıracağı düşüncesiyle Nazm-ı Niyâz’ı yazdığını belirtmektedir. Eser “Nazm-ı Niyâz” terkibinin işaret ettiği 1058/1648-49 yılında yazılmıştır. Aruzun "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbı ve mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan eser 136 beyittir. Ancak mutat bölümler içermemesi, olay örgüsü barındırmaması gibi özellikleriyle klasik mesneviden ayrılır. Az sayıda da olsa aruz ve kafiye kusurları içermektedir. Cevrî Çelebi, münâcaat ve naat bölümlerini hâvî iki beyit ile başlayıp asıl bölüme geçmiştir. Nazm-ı Niyâz’ın asıl bölümünde yılın on iki ayının Arabî isimleriyle açılmış on iki bâb bulunmaktadır. Mart ile başlayan bu bâblarda ilgili ayın gece gündüz uzunlukları, sıcaklık soğukluk durumu ile söz konusu ayda yapılması ve yapılmaması gereken tıbbî işlemler, yenilmesi ve yenilmemesi gereken gıdalar gibi bilgiler verilmektedir. Nazm-ı Niyâz bazı yönleriyle melheme türünü anımsatmaktadır. Türkçe arkaik kelimeler ile Cevrî’nin bilinçli bir tercihle verdiği ayların Türkçe isimlerini içermesi nedeniyle dil çalışmaları açısından önemlidir. Kaynakların “Arabî ayların özellikleri hakkında bilgi vermektedir.” biçiminde açıkladıkları Nazm-ı Niyaz’ın tanımlayıcı cümlesinin “Şeyh Vefâ Mustafa bin Ahmed’in kaleme aldığı Rûz-nâme isimli coğrafik astronomik eserinin manzum şerhidir.” olarak tashihi doğru olacaktır.
Kayıtlara geçmiş üç yazma nüshası bulunan Nazm-ı Niyâz’ın tenkitli metni inceleme sonuçlarıyla birlikte Suat Donuk tarafından neşredilmiştir (Donuk, 2013).
Şairin biyografisi için bk. “Cevrî, İbrahim Çelebi”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cevri-ibrahim-celebi
Eserden Örnekler
Der-ahkâm-ı Mâh-ı Mart
Geldi âzer hamduli’llâh ya‘nî Mart
Âleme virdi Hudâ tekrâr hayât
Çü hayât-ile olur mahlûk diri
Deprenür kalkar cemâdun her biri
Açılur ol dem bahârun gülleri
Şâdmân olur öter bülbülleri
Nağmeye başlar hezâr feryâd ider
Komaz insânun derûnında keder
Donadur Ḥak yir yüzini ser-te-ser
Şâd olur rûy-ı zemîn kalkar şişer
Dinle gel Mart ayınun ahkâmını
Bil Hudânun sun‘ını ikrâmını
Yağdırur bârânı esdürür yili
Tomrıçuklanur dırahtânun güli
Pîrehen eyler şükûfesin Hudâ
Giydürür eşcâra yaprakdan kabâ
Başlar olmağa çiçekler fâkihe
Gün-be-gün artar çıkar hep vâfire
Emr-i Hakla mîveleri âfitâb
Oldurur hem reng virür mâhitâb
Âhirü’l-berdi’l-‘acûzdur dahı gün
Dükenür kış âteşi kalkar o gün (Donuk 2013: 110-111)
Kaynakça
Donuk, Suat (2013). “Cevrî ve Nazm-ı Niyâz Mesnevisi”. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (XXXIII): 93-126.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. abdulkadir erkal |
Görüntüle | ||
2 | SELÎM-NÂME (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. Arzu Atik |
Görüntüle | ||
3 | HİLYE-İ ÇEHÂR-YÂR-I GÜZÎN (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. abdulkadir erkal |
Görüntüle | ||
4 | HALL-İ TAHKÎKÂT (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. Songül Yağcıoğlu |
Görüntüle | ||
5 | AYNÜ'L-FÜYÛZ (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. Songül Yağcıoğlu |
Görüntüle | ||
6 | MELHAME (CEVRÎ, İBRÂHÎM ÇELEBİ) | Cevrî, İbrâhîm Çelebi | Doç. Dr. Arzu Atik |
Görüntüle | ||
7 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
8 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
11 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |