Namık Kemal’in ölümünün ardından yazılan biyografi türünde eser. Ekseriyetle Namık Kemal olarak geçen eserin adı esasen yalnızca Kemâl’dir. Ebuzziya Tevfik, Namık Kemal’in Tasvir-i Efkâr’ı Şinasi’den devralmasından başlayıp hızlı bir şekilde ve sadece çok önemli gördüklerini anlatarak Namık Kemal hakkında bilgi verir. Olumsuz şartlar içerisinde yazılışının etkisiyle pek düzenli yazılmamış olan eserde genel olarak Namık Kemal’in hayatı, ailesi, yetişme tarzı, sanat ve edebiyat anlayışı gibi hususlar üzerinde durulmuş, değerlendirilmesi yapılmıştır. Tevfik Bey çalışmasını bitirirken çoğunluğu Namık Kemal’in sağlığında yayımlanmış eserleri de tasnif eder ve onları birkaç sözcükle de açıklar. Ebüzziya’nın yaptığı tasnif şöyledir: 1. Âsâr-ı münteşire, 2. Gayr-i Matbû âsârı. Tevfik Bey, bu başlıklardan ilkini “Terâcim-i ahvalden”, “tiyatro ve hikâyeleri”, “risaleleri”, “makâlat-ı mütenevviası” olarak alt başlıklara ayırırken ikincisini tiyatrolarını andıktan sonra tercümelerinden bahseder.

Ebüzziya Tevfik, bir “bârika-i irfan” olarak gördüğü Namık Kemal’i tanıtmak gibi güç bir işe kalkıştığının bilincinde olmakla birlikte bu işi yaparken büyük bir titizlik gösterdiğini ifade eder. Bu itibarla ilk olarak doğumundan bahseder, sonra eğitimine ve daha sonra da sanat hayatına gelen Ebüzziya, Namık Kemal’in ilk olarak şiirde şöhrete kavuştuğunu belirtirken onun Namık Bey olarak bilindiği dönemde şiirde seçtiği mesleğin Nef’i ve Fehîm yolu olduğunu kaydeder. Daha sonraki sayfalarda şairliğini açıklamaya, değerlendirmeye çalışan Ebüzziya, onun genç kuşaklar üzerinde de hayli etkili olduğunu dile getirir.

24 sayfadan oluşan eserin yayım tarihi hususunda farklı görüşler mevcuttur. Abdülhakim Tuğluk (2018), eserin farklı tarihlerde farklı baskılarının yapıldığını ve Millî Kütüphanede yer alan nüshanın tarihsiz olduğunu ifade etmekle birlikte Rumi 1304’e yakın durmaktadır. Ayrıca Mehmet Kaplan ile Önder Göçgün de Namık Kemal ile ilgili yazdıkları eserlerinde söz konusu çalışmanın yayım tarihini 1304/1888 olarak almışlardır. Buna karşılık Hikmet Dizdaroğlu, Mustafa Can ve M. Kayahan Özgül ise 1303/1887 tarihini esas almışlardır. 

Eserin birbirinden pek de farklı olmayan üç nüshası mevcuttur. 1326/1910 yılında Namık Kemal Bey’in Terceme-i Hali adıyla basılan ikinci nüsha daha sonra 1327/1911'de Merhum Namık Kemal Bey adıyla neşredilmiştir. Ebüzziya’nın bu eseri, genel biyografi yazımının ilkelerinden uzak olmasına rağmen bir dostun vefası, daha doğrusu, son görevi mahiyetindedir. Eser Namık Kemal’in ölümünün hemen ardından yazılarak Kemal’e dair düşünceleri sıcağı sıcağına vermesi bakımından hayli önemlidir.

Tuğluk, eserin incelemesini ve çeviri yazısını yayımlamıştır (2018). Ayrıca Alim Gür'ün doktora tezinde de eserle ilgili açıklamalar mevcuttur (1990).

Ebüzziya Tevfik’in biyografisi için bk. “Ebüzziya Tevfik”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ebuzziya-tevfik