Diyarbakırlı Abdülbâkî Efendi’nin şiir kitabı. Nâle 48 sayfadan oluşan ve 34 şiir ihtiva eden bir kitaptır. Bu kitapta şairin hem klasik Türk edebiyatındaki gazel, mesnevi, terbi, tahmis gibi nazım şekilleriyle hem de dörtlü, altılı -düz, çapraz ve sarma kafiye düzenleriyle- yazdığı şiirler yer almaktadır. Kitaptaki tüm şiirler aruz vezniyle yazılmıştır. Nâle’de önce tevhide sonra bent esaslı şiirlere yer verilmiştir. Daha sonra gazellere geçilmiş ve bu bölümdeki şiirler kafiye harflerine göre sıralamıştır.

Nâle’nin ilk kısmını kitaba yazılan takrizler oluşturmaktadır. Takrizlerden ilkinin yazarı olan Mehmed Subhiddin, takrizini Arapça kaleme almıştır. İkinci takrizin yazarı Diyarbakır Vilayeti Telgraf Müfettişi Agâh Efendi, takrizini manzum bir şekilde yazmıştır. Bir sonraki takriz Talat Bey’e aittir. Talat Bey’in takrizi manzum-mensur karışıktır. Takrizlerden dördüncüsünü aynı zamanda bir şair olan Diyarbakır Bidayet Mahkemesi Başkâtibi Mehmed Tevfik yazmıştır. Son takriz, Diyarbakır Vilayet Mektubu Kalemi kâtiplerinden aynı zamanda bir şair olan Mustafa Şevket Efendi (Kefevîzade)’ye aittir.

Takrizlerden sonra mukaddime yer almaktadır. Şair, mukaddimede gençlik zamanının ürünü olan bu şiirlerin bir kısmını risale ve gazetelerde neşrettiğini, dostlarının isteği üzerine ise böyle bir mecmuada topladığını, yok olup gitmesine gönlünün razı olmadığını söylemiştir. Mukaddimeden sonra şiirler başlamaktadır. Kitaptaki ilk şiir, şairin mesnevi nazım şekliyle yazdığı 30 beyitlik bir tevhittir. Tevhitten sonra “İsti‘tâf” başlıklı 5 bentlik şiir yer almaktadır. Şiir âşıkane tarzda yazılmıştır. 3. Şiir “Sa‘y” başlıklı olup şiirde çalışmanın önemi anlatılmaktadır. Kitapta yer alan 4. şiir “Heyhat” başlıklı, 6 bentlik bir şiirdir. Şiirin konusu aşk ve sevgilidir. Bu şiir, Muallim Naci’nin (ö. 1893) “Heyhat” başlıklı şiirine naziredir. Nâle’de 5. şiir Recaizade Mahmud Ekrem’in (ö. 1914) “Niçin? Neden?” başlıklı şiirine naziredir. Şairin 6. şiiri “Gördüm” başlıklı, sarma kafiyeli, 4 bentlik bir dörtlüdür. Bâkî, şiirinde gördüğü bir güzele dair hislerini anlatmaktadır. Şairin 7. şiiri Diyarbakırlı Said Paşa’nın (ö. 1891), 8. şiiri Muallim Naci’nin bir gazelini tahmistir.

Bâkî, Muallim Naci’nin etkisinde kalmış bir şairdir. Şairin Nâle’deki 9. şiiri de Muallim Naci’nin bir gazelini tahmistir. Kitaptaki 10. şiir, Muallim Naci’nin bir gazelini terbidir. Bu şiirlerden sonra gazeller başlamaktadır. Kitapta 24 gazel yer almaktadır. Gazeller, klasik bir divanda olduğu gibi kafiye harflerine göre sıralanmıştır. Şairin 1, 3, 5, 7 ve 11. gazelleri Muallim Naci’nin şiirlerine naziredir. Şair, bu şiirlerinin Naci’ye nazire olduğunu başlıkta belirtmiştir. Şairin 9 ve 16. gazelleri ise Mesud-ı Harabatî’ye nazire başlığını taşımaktadır. Mesud-ı Harabatî, Naci’nin şiirlerinde kullandığı takma adlardan biridir. Bâkî’nin en fazla nazire yazdığı isim Muallim Naci’dir. Nâle’deki 8. gazel, Nigâr Hanım’ın (ö. 1918) bir gazeline naziredir. Şairin bu nazireleri çağdaşı isimleredir. Kitapta, klasik şairlere de yazılan nazireler vardır. Şairin 12. gazeli mahlastaşı Bâkî’nin (ö. 1600), 23. gazeli Fuzûlî’nin (ö. 1556) bir gazeline naziredir. Tüm bu kullanımlar şairin Nâle’de şekil ve muhteva bakımından yeni tarz şiirlerle, divan şiiri geleneğini devam ettirdiği gazellerinin birlikte yer aldığını göstermektedir.

Kasbar Matbaası tarafından 1311/1893-94 yılında basılmıştır. Bâkî’nin Nâle adlı kitabındaki takriz ve şiirler, Hasan Kaplan (2020) tarafından incelenmiştir. Kaplan (2020), şairin bu kitabı yayımladıktan sonra Bâkî'nin Dicle ve Peyman gibi gazetelerde neşrettiği şiirlerini de çeviri yazıya aktarmış ve bunlar üzerine ayrıntılı bir değerlendirme yapmıştır. Sağlam (2018), Nâle’nin takriz ve mukaddime kısmı hariç kitapta yer alan şiirleri çeviri yazıya aktarmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Bâkî, Abdülbâkî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baki-abdulbaki-efendi-mdbir