Abdünnâfi İffet Efendi tarafından ilk bölümü manzum ikincisi mensur olarak kaleme alınan nasihatname türündeki eser. Eserin üçte ikisi manzum geri kalan kısmı ise mensur olarak telif edilmiştir. Manzum bölüm mesnevî nazım şekliyle ve aruzun "feilâtün feilâtün feilün" kalıbıyla kaleme alınmış olup 2242 beyittir. Burada Filibeli Alâaddîn Ali Çelebi’nin (ö.1543) Hümâyûnnâme adlı eserinde yer alan bazı hikâyeler manzum olarak özetlenmiştir. Besmele ile başlayan bu bölümde önce manzum sonra da mensur olarak kaleme alınmış birer tevhid ve na't, sonrasında da padişah Abdülmecid Han’ın, dönemin sadrazamının ve Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey ile bazı devlet adamlarının medhini konu alan şiirler yer alır. Sonra da eserin telif sebebinin anlatıldığı “Nesr Der-Sebeb ü Esâs-ı Nazm u Tertîb” başlıklı mensur bölüm gelir; ardından “İbtidâ-yı Nazm-ı Kitâb” başlığını taşıyan bölümle konuya giriş yapılır.

Eserde bu başlıktan sonra 28 bölüm başlığı vardır. Bu bölümlerde toplam 35 hikâyeye yer verilmiştir. Ancak bu hikâyelerin tamamı Hümâyûnnâme’de yer almamaktadır. Bunların hangi kaynaktan alındığı da eserde belirtilmemiştir. Bu 28 bölümde dedikoducu ve gammazların nifaklarından sakınmak ve nifak ehlini cezalandırmak gerektiği, birlik ve muhabbetin faydaları, aceleyle iş yapmanın zararları, düşmanın hilesinden sakınmanın gerekliliği, affetmenin fazileti, zulümden ve uygun olmayan işlerden sakınmanın yararları, yumuşak huylu, vakarlı ve kanaat sahibi olmanın fazileti, israf ve sefahatin kötülüğü, sır saklamanın ve ilim öğrenmenin değeri ve nasihat dinlemenin gerekliliği gibi çeşitli konular ele alınmış ve bunlara dair hikâyelere yer verilmiştir. Eserin manzum kısmı yayımlanmıştır (Bülbül 2012).

Eserin manzum bölümünden sonra zeyil mahiyetinde olduğu belirtilen mensur kısım gelmektedir. Bu da kendi içinde 10 bölüme ayrılmış, her bölümde de muhtevaya dair başlık konmuştur. Bu kısma insanı diğer canlılardan ayıran özellikleri ele alarak başlayan müellif daha sonra hükümdarın, vezirlerin ve diğer yöneticilerin vazifelerine, kabul gören tavırlarla hoşa gitmeyen ahlaki özelliklere, Hipokrat, Aristo ve Eflatun’un İskender’e verdiği nasihatlerle, Minûçihr’in halkına ve ordusuna verdiği öğütlere yer verir ve mensur bölümü bitirir. Eserin bu bölümü oldukça ağır bir dille kaleme alınmıştır. Müellifin birçok ayet, hadis ve kelâm-ı kibârdan alıntı yaparak söylediklerini desteklemeye çalıştığı görülür. Eserde daha sonra Abdülkadir-i Geylanî (ö. 1165-66), Mevlana Celaleddin-i Rûmî (ö.1273) ve Kuddûsî Ahmed Efendi (ö.1849)’nin medhine yer veren üç şiir yer alır. Sonrasında da şair tarafından biri eserin tamamlanması diğeri de basılması üzerine söylenmiş iki tarih manzumesiyle kadı ve Halep Meclisi üyesi Şakir Efendi’nin eserin basılması üzerine söylediği tarih manzumesi yer alır.

Eserin müellifi, adı, basım yeri ve basım yıl gibi bilgileri ihtiva eden kısa bir mensur bölümle de eser tamamlanır. Nâfi’ü'l-Âsâr Nevbâve-i Simâru’l-Esmâr, 1266/1849-50 yılında tamamlanmış ve 1268/1852 yılının Recep ayında Dârü’t-Tıbâ‘ati’l-Âmire’de basılmıştır. Basma nüshanın hem manzum hem de mensur bölümlerinde yer alan bazı kelimelerin anlamlarının haşiyelerde kaydedildiği görülmektedir. Basma nüshanın başında Ziver Efendi tarafından kaleme alınan bir de takriz bulunmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. “Nâfi‘, Abdünnâfî‘ İffet Efendi ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nafi-abdunnafi-iffet-efendi