Neriman Nerimanov’un 1899’da yazdığı yedi perdelik tiyatro oyunu. Nadir Şah, Azerbaycan edebiyatında tarihî trajedinin ilk örneği olarak kabul edilmektedir (Ehmedov 2005: 141; 2016: 269). Eserin konusu, 18. yüzyılın ilk yarısında İran ve çevresinde hüküm süren Nadir Şah’ın hükümdar olmadan önceki hayatı, tahta çıkışı ve ölümüyle neticelenen hükümdarlık serüvenidir.

İlk perde, 1717 yılında İsfahan’da devleti yönetemeyecek durumda olan Şah Hüseyn Han’ın kendisine yakın vezirlerden Edhem Han ile sohbetiyle başlar. Kurnaz bir siyaset izleyen Edhem Han, ülkenin bazı topraklarının kaybedildiğinin farkındadır ve bunun için yapılması gerekenler hususunda kendi konumuna zeval gelmeyecek şekilde çözüm aramaktadır. Oyuna sonradan dâhil olan Gürcü Bey, Edhem’in tüm engellemelerine rağmen, düşmanın ilerlediğini ve Nadir’in elden çıkan topraklara hâkim olmak istediğini şaha haber verir. Diğer vezirlerin de bu haberi kışkırtmasıyla veziri Edhem’i huzura çağırtan Şah Hüseyn Han fenalaşır, tahta yığılır; perde kapanır.

İkinci perde, Horasan’da Nadir’in evinin önünden geçen iki yolcunun onun kötü namıyla ilgili yaptıkları konuşmayla başlar. Özbekler üzerine yaptığı seferden zaferle dönen Nadir, yolunu endişeyle gözleyen karısı Gülcahan ve oğlu Rzakulu’ya kavuşur. Nadir’in dayısı Cavad ve Gülcahan, eşkıyalık ve kaçakçılıkla meşgul olan Nadir’i bunlardan vazgeçmesi için ikna ederler. Nadir, beraberindekilere artık vatan ve millet uğruna savaşacağını söyler, onları da bu yolda ikna eder. Hep birlikte Horasan’ı düşman elinden kurtarmaya karar verirler ve perde kapanır.

Şah Tehmas’ın kapısında duran iki askerin konuşmalarıyla başlayan üçüncü perde, Nadir’in şahın huzuruna çıkmasıyla devam eder. Nadir, Horasan’ı düşmandan kurtarmak için şahtan izin ister. Cesaretinden ötürü şahın övgüsünü kazanan Nadir’in şahtan sefer için gerekli izni almasıyla perde kapanır.

Horasan Kalesi önünde Nadir ve yakın dostu Mirze Mehdi’nin diyaloğuyla başlayan dördüncü perde, Nadir ve Sistan elçisinin konuşmalarıyla devam eder. Nadir, karşı tarafın anlaşma şartlarını içeren teklifi beğenmez. Ardından Afganistan’dan bir mektup alır, Mirze Mehdi’ye okutur. Kaleye son saldırısını düzenlemek için askerlere emir verir ve perde kapanır.

İsfahan’da başlayan beşinci perdede Şah Tehmas ve veziri Heyder Han, Nadir’in yaptıkları hakkında konuşmaktadırlar. Heyder, Nadir’den gelen mektupların bir kısmını saklamıştır; Tehmas’ı da Nadir’e karşı kışkırtmaktadır. Zorlu mücadelelerden sonra Nadir İsfahan’a gelir. Tehmas onu huzuruna getirtir, bunca zaman olan biteni haber vermemesinden ötürü Nadir’i suçlar; ölüme mahkûm ettirir. Şah Tehmas, Mirze Mehdi’yle konuştuktan sonra Nadir’in suçsuz olduğunu, tahtında gözü olmadığını ve veziri Heyder’in kendisini kışkırttığını anlar ancak iş işten geçmiştir. Haksız yere zindanda yatan Nadir, şaha karşı çıkar. Nadir, vezirlerin de desteğini alarak tahta oturur; perde kapanır.

Altıncı perde, Mirze Mehdi’nin Nadir’in başarılarını öven ama henüz kırk altı yaşında olmasına rağmen kısa sürede yaşlanıp çökmesine üzüldüğünü anlatan monoloğuyla başlar. Daha sonra sahneye giren Nadir, veziriyle bazı devlet meseleleri, özellikle Sünni ve Şii mezheplerini birleştirme fikri hakkında konuşur. Nadir, mezheplerin birleşmesi fikrini benimsemeyen mollaları cezalandırır. Dolayısıyla bu hareketiyle molla kesimini karşısına alır. Ava çıktığı bir gün Nadir Şah’a suikast düzenlenir. Kolundan yaralanan Nadir, veziri Mehemmed Han’ın yönlendirmeleriyle oğlu Rzakulu’yu bu işin sorumlusu olarak görür. Mirze Mehdi ve Gülcahan’ın çaba ve yalvarışlarına aldırış etmez, hanedanın tek veliahdı olan oğlunun gözlerinin çıkarılması emrini verir. Bu olay sonrasında Gülcahan fenalaşır ve perde kapanır.

Yedinci perdenin başında Mirze Mehdi önceki olayları özetler. Nadir Şah, hayat ışığı sönmüş ve aklını yitirmiş bir vaziyette sahneye girer. Biricik oğlunu haksız yere kör ettirmesi, onu ve karısını derinden yaralamıştır. Daha sonra Saleh, Musa ve Eli Eşref Beyler, Rzakulu’yu ziyaret amacıyla saraya girerler; asıl niyetleri ise Nadir Şah’ı öldürmektir. Sonunda Nadir’in odacısını da yanlarına çekip bu hedeflerini gerçekleştirirler, oğlu Rzakulu’dan af diledikten sonra Nadir Şah son nefesini verir. Karısı Gülcahan, Nadir Şah’ın üzerine yığılır ve oyun sonlanır.

Nadir Şah, konusunu tarihî olaylardan almasına rağmen yazıldığı dönemin toplumuna da mesajlar veren bir eserdir. Doğu’nun baskıcı yönetim biçimlerinin yalnızca kanlı facialara yol açtığı ve asıl kurtuluşun halk hâkimiyetiyle olacağı fikri eserde açıkça işlenmiştir. Nadir Şah’ta her ne kadar 18. yüzyılın olayları tasvir edilse de aslında anlatılmak istenen 19. yüzyılın sosyal ruhu, esaretten sabrı tükenen halkın gazabı, nefreti ve millî uyanışıdır. Müellif, eserinde şahın kişiliğinden ziyade karanlıkta olan toplumun alışılageldiği üzere hükümdarın şahsını kutsal saymaması gerektiği ve eğer hükümdar ülkeyi yönetemiyorsa da onu alaşağı etmek gerektiğini savunmuştur. Eserin ilk (1899) ve ikinci neşri (1913) arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır (Ehmedov 2016: 284-287). Farsça sözlere ve kalıp ifadelere sıkça yer verilen eser, Azerbaycan Türkçesiyle kaleme alınmıştır.