NADANLIK (NERİMAN NERİMANOV)
tiyatro oyunu
Neriman Nerimanov (d. 14 Nisan 1870 - ö. 19 Mart 1925)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Neriman Nerimanov’un 1891’de yazmaya başlayıp 1894’te tamamladığı dört perdelik tiyatro oyunu. Müellifin tiyatro türündeki ilk kalem tecrübesi olan bu komedinin konusu, iki aydın ve onlara karşı duran, hurafe ve eski ananelere sımsıkı bağlı olan köy halkıdır. İlk perdede aydın ve idealist köy öğretmeni Mehemmed Ağa, çocukları okula göndermeleri için ailelerle görüşür, komutandan ve köyün ileri gelenlerinden bu konuda yardım ister. Köy aksakalları, tüm çocukların köy işleriyle meşgul olduklarını, okumanın boşa masraf olduğunu Hacı Abdulla’nın oğlu Ömer örneği üzerinden anlatırlar. Mehemmed Ağa, Ömer ile tanışır. Ömer; genç, Rusça bilen, bilgi ve görgü sahibi aydın bir karakterdir. Mehemmed Ağa’nın köylüler için dilekçe yazarken çileden çıkmasıyla perde kapanır.

İkinci perde en küçük çocuğunu okula göndermek isteyen Kurbaneli, eşi Gülperi, Ağakişi ve Niyazeli’nin çocukları okutup okutmamayla ilgili sohbetleriyle başlar. Daha sonra Kurbaneli, köy idarecisi tarafından çağrılır. Köydeki yeni gelinlerden birinin delirmesi ve mollaların başına toplaşıp dua yazmalarıyla perde kapanır.

Üçüncü perdenin ilk kısmı, Hacı Abdulla’nın elindeki kâğıtları okuması için Ömer’i çağırtmasıyla başlar. Kâğıtlarda suçlu ve sürgünde olan biri ve farklı bir köyde açılacak okul için para istenmektedir. Hacı Abdulla, sürgündeki kişiye para gönderir ancak başka bir köyde açılacak okul için para göndermez. Ömer, babasına karşı çıkar. İkinci kısım, Ömer’in annesi Yeter ve Gülperi’nin diyaloğuyla başlar. Gülperi, kocasının küçük çocuğunu okula göndermek istemesinden dert yanar; Yeter ise Ömer’i evlendirememesinden şikâyetçidir. Çünkü Ömer, çocuk yaştaki kızla evlenmeyi çağ dışı bir eylem olarak görmektedir. Gülperi, bu işi Molla Kasım’ın halledebileceğini söyler ve Yeter’i bu konuda ikna eder. Molla Kasım’ı çağırırlar. Molla, türlü hurafelerle ve para karşılığında bu işi halledeceğini söyler. Ömer'in kardeşi Veli’nin dört kişiyi öldürdüğünü ve kolluk kuvvetlerinin Veli’yi aradıklarını bildirmesiyle perde kapanır.

Dördüncü perde, Veli ve kaçak arkadaşlarının evde saklanarak kurtuluş çareleri aramalarıyla başlar. Yeter ve Hacı Abdulla, suçluya yardımdan ötürü yakalanmıştır. Veli ise yakalanmasını isteyen ağabeyi Ömer’i öldürmek istemektedir. Ömer, ailesini karakoldan kurtarır; annesine ilaç almak için evden çıkar. Bir süre sonra dışarıdan silah sesi gelir. Vurulan Ömer, Mehemmed Ağa’nın kollarında kendisini öldürenin nadanlık ve avamlık olduğunu söyler ve orada can verir.

Nadanlık’ta, Mehemmed Ağa ve Ömer’in cahilliğe karşı verdikleri mücadele kâh gülünç kâh trajik olaylar üzerinden ele alınmıştır. Ömer’in kendini toplum yararına kurban ettiği eserde, çağdaşlığın karşısındaki en büyük düşmanın cehalet olduğu vurgulanmış (Ehmedov 2005: 71; 2016: 161-191), dogma fikirlere saplanıp kalan köylüler ve halkı maddi-manevi yönden sömüren din adamları eleştirilmiştir. Azerbaycan Türkçesiyle yazılan eserin dili sadedir.


Eserden Örnekler


Məhəmməd ağa- Günlərim qəribə qəmgin kəçir. İki aydır ki, gəlmişəm, bu vaxta qədər ancaq iki şagird gelbdir. Bunlarla mən nə edəcəyəm? Güclə deyil ki, müəllimi bu ölkədə özlərinə düşmən hesab edirlər. Ah! Başım fikir etməkden çatlayır! (Başını əli ile tutur).

[...]

Yetər (əlini tez cibinə uzadır, pul çıxardıb mollaya verir)- Ala, a molla, bu pulu cinə bağışla.

Molla (gülür)- Deyirəm axı, niyə naz eyləyir. Görükür, qarnının ağrısı varmış. Bəh bəh! Gör ne yaxşı görükür!

Arvadlar (kitaba baxırlar)- Hanı? Biz heç şey görmürük?

Molla- Bacılar! Siz görə bilməzsiniz, ancaq qulaq verin: o oğlan ki, bunun ürəyini bağlayıbdur, gödəkboylu, qarabuğdayı cavan oğlandır və elə bərk bağlayıbdırkin heç vaxt arvad ala bilməz...

...

Ömer- Doğru buyurursunuz. Oğulun yaxşı, pis olmağı ata və ananın tərbiyəsinə bağlıdır. Amma bunlarda da günah yoxdur. Çünki onların qanacaqlarına görə tərbiyə belə lazımdır. Mənim fikrimcə, günah bir mənim ata və anamda dəyil, bəlkə müsəlman millətinə yol göstərənlərdədir. Bunlar insana ən lazım olan qanunları buraxıb, cüzvi qanunlar ilə başını tovluyublar. Millət isə mədəniyyətdən uzaq düşüb. Yaman bir halda bulunur... (Nerimanov 2004: 21-60).

Kaynakça


Ehmedov, Teymur (2005). Neriman Nerimanovun Dramaturgiyası. Bakü: Nurlar.

Ehmedov, Teymur (2016). Neriman Nerimanov ( Heyatı, mühiti ve edebi-bedii yaradıcılığı). Bakü: Nurlar.

Nerimanov, Neriman (2004). Seçilmiş Eserleri (Haz. Teymur Ehmedov). Bakü: Lider Neşriyyat.

Atıf Bilgileri


ÇAM, Ahmet. "NADANLIK (NERİMAN NERİMANOV)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/nadanlik-neriman-nerimanov. [Erişim Tarihi: 03 Şubat 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
2 ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) Ahmed Cemal Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
3 MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) Mehmed Nâim Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil Dr. Necla Dağ
Görüntüle
6 BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) Ferâizcizâde Osman Fâiz Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT) Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
8 İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 FERSÛDE (MESUD) Erganili Mesud Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
10 TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) Halîl Rüşdî Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) Cemil Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
12 GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) Mehmed Selâhaddîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB Ahmed el-Behisnî Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk Güler
Görüntüle
14 NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM) Kâsım Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
15 CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) Vâhidî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
16 TEMSİLÂT (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
17 NAZM VE NESR HAKKINDA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
18 TENĠİD RİSALESİ (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
19 KRİTİKA (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
20 KEMALLÜDDÖVLE MEKTUBLARI (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
21 HEKÂYET-İ YUSUF ŞAH (VEYA ALDANMIŞ KEVÂKİB) (MİRZA FETHALİ AHUNDZÂDE) Mirza Fethali Ahundzade Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle
22 YEYERSEN KAZ ETİNİ GÖRERSEN LEZZETİNİ (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
23 DAĞILAN TİFAK (EBDÜRREHİM ESEDOĞLU HAKVERDİYEV) Ebdürrehim Esedoğlu Hakverdiyev Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle