MÜŞTEREK MEVLİD / İLAVELİ MEVLİD (RÜŞDÎ VE MES’ÛD)
mevlid
Rüşdî, Antakyalı (d. 1264/1846-47 - ö. ?/?); Mes'ûd, Antakyalı (d. ?/? - ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Antakyalı iki hemşehri olan Rüşdî ve Mesud adlı şairler tarafından ortak olarak yazılan mevlid. Eserin bilinen tek nüshası, Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi Nu. 152’de kayıtlı olup müelliflerden Mesud’un 23 yapraklık küçük mecmuasının 2b-11a sayfaları arasında yer almaktadır. Mecmuada Mevlûd’den başka her ikisi de naat olan 202 beyitlik elifiye ve 137 beyitlik nuniye kasideleri vardır. Dolayısıyla eldeki yegâne nüsha Müşterek Mevlûd müelliflerden Mesud’un hattıyla kaleme alınmıştır. Eserin hicrî 1305 (1887-88) yılında tamamlandığı metin içinde kaydedilmiştir. 254 beyitten oluşan eser, Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i gibi aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılmıştır. Eserin başlığında “İlâveli Mevlûd” yazıyorsa da metin içinde “Sana budur tuhfe-i mevcûdumuz / Kıl kabûl bu Müşterek Mevlûd’umuz (235)” beytiyle eserin adı söylenmiştir. İlaveli denmiş olması yine müştereklikle (birinin yazdığına diğerinin ek yapması) ilgili olmalıdır. Eserde hangi beytin hangi şaire ait olduğu vurgulanmamıştır.

Eser, tevhid ve naatten sonra Hz. Muhammed’in nurunun yaradılışı ve yine kendi alnına gelene kadar peygamberden peygambere intikali, Hz. Âmine’nin hamileliği, doğum, doğum öncesi ve sonrasındaki mucizeler, merhaba faslı ve bitiş bölümlerinden oluşmaktadır. Süleyman Çelebi’nin eserine göre tevhid bölümünün çok uzun tutulması dikkat çekmektedir. 100 beyitlik hacmiyle bu bölüm eserin üçte birinden daha fazla kısmını işgal etmektedir. Müşterek Mevlûd’de “miraç” ve “vefat” bahisleri yoktur. Müellifler İmam Birgivî’den ve şerhinden yararlandıklarını da zikrederler. Başlıkların Arapça olduğu eserde Vesîletü’n-necât’a çok benzeyen ve kısmen iktibas edilmiş bazı beyitler vardır. Nazım tekniği bakımından başarılı bir eser olan Müşterek Mevlûd’ün dili ağır sayılmaz. Öğretici anlatım tarzının hâkim olduğu eserde yer yer sanatlı söyleyişler de görülür. Eser, edebiyatımızın müşterek şiir yazma geleneği çerçevesinde yazılan tek mevlid örneğidir. Mevlid metinlerinin önemli bir kısmında görülen vezin kusurlarına bu eserde rastlanmamasını da önemli bir özellik olarak vurgulamak gerekir.

Eser üzerine bir yüksek lisans tezi yapılmış (Çavdar 2010) ve kitap bölümü olarak yayımlanmıştır (Köksal 2011: 607-640).

Mesud hakkında bilgi için bk. Köksal 2011: 608-609; Rüşdî'nin biyografisi için bk. “Rüşdî, Antakyalı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-antakyali 

Eserden Örnekler


FASLUN FÎ VİLÂDETİ’N-NEBÎ SALLA’LLÂHU ALEYHİ VE SELLEM

Dinle mevlûd-i resûli baʿdezâ
Niçe toğdı ol habîb-i Kibriyâ

Geçdi Abdu’llâh’dan nûr-ı resûl
Tâ Emîne rahmine buldı vusûl

Hâmile oldı resûle ol cenân
Hemmi gitdi oldı kalbi şâdımân

Dir Emîne ben meşakkat çekmedim
Başka zenler gibi zahmet çekmedim

Haml ü vazʿım tokuz ay oldı tamâm
Zâhir oldı çok alâmet ey hümâm

Otururdum gördüm ancak nâ-gehân
Gök yarılup zâhir oldı âsımân

Bir amûdî nûr dikildi ol zamân
Şuʿle verdi evime ol dem hemân

Yere indi gördüm anda üç alem
Her birini koydular bir yerde hem

Biri sath-ı Kaʿbe’ye kondı hemân
Cümle âlem gördü  anı bî-gümân

Birisini magribe koydu Hudâ
Birisi de maşrıka virdi ziyâ

Ben tefekkürde iken hâsıl kelâm
İki hatun katıma virdi selâm

Didim ol dem hoş safâlar geldiniz
İsminiz ne siz beni ne bildiniz

Biri Meryem’miş birisi Âsiye
Eylediler bana anlar tehniye

(Köksal 2011: 629-630).

Kaynakça


Çavdar, Hasan (2010), İlâveli Mevlid (Metin-Sözlük-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Köksal, M. Fatih (2011). “Rüşdî-Mes’ûd Mevlidi (Müşterek Mevlûd)”, Mevlid-nâme, Ankara: TDV Yayınları, s. 667-774.

Atıf Bilgileri


Köksal, Mehmet Fatih. "MÜŞTEREK MEVLİD / İLAVELİ MEVLİD (RÜŞDÎ VE MES’ÛD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/musterek-mevlid-ilaveli-mevlid-rusdi-ve-mes-ud. [Erişim Tarihi: 22 Ekim 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HALLÜ’L-İŞKÂL FÎ MEBÂHİSİ’L-CÜZ’İ'L-İHTİYÂRÎ (RÜŞDÎ) Rüşdî, Antakyalı Prof. Dr. Hüseyin Güfta
Görüntüle
2 ÎKÂZ-I MİLLET (RÜŞDÎ) Rüşdî, Antakyalı Prof. Dr. Hüseyin Güfta
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle