- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ferîdûn, Ferîdûn Bey, Ferîdûn Ahmed Bey - Madde Yazarı: Dr. SONAY ÜNAL
- Eser Yazılış Tarihi:982/1574
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Münşeat
- Yayın Tarihi:29/08/2022
MÜNŞEÂTÜ'S-SELÂTÎN (FERÎDÛN AHMED BEY)
resmî ve hususî mektuplarFerîdûn, Ferîdûn Bey, Ferîdûn Ahmed Bey (d. ? - ö. 991/1583)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Uzun süre Osmanlı Devleti’nin bürokrasisinde hizmet eden ve aşama kaydederek muhtelif önemli memuriyetlerde bulunan münşi, şair ve hattat Ferîdûn Ahmed Bey’in Türkçe tertip ettiği münşeatı.
Eserin adı ebced hesabına göre telifinin sona erdiği 982/1574 senesine tekabül etmektedir. Ferîdûn Ahmed Bey belâgat, inşa, yazışma üslubu, kalemin kılıçtan üstünlüğü hakkında bilgilere yer verdiği mukaddimesinde eserini kendisinin iltifat görmesine karşılık şükranının ifadesi olarak değerli yazışmaların unutulmaması için bir araya getirip padişaha sunmak istediğini kaydetmiştir. Bu cihetle Osmanlı Devleti’ne ait resmî Farsça, Arapça, Türkçe yazışmaları gençliğinden beri topladığı ve derlediğini belirtmiştir. Müellifin tanınmasına olanak sağlayan eser Osman Bey döneminden III. Murad zamanına kadar hüküm sürmüş padişah mektuplarının suretlerini içermektedir. Münşeâtü’s-Selâtîn bilhassa 16-17. yüzyıllarının çok sayıdaki resmî-hususî yazışmalarını ihtiva etmektedir. Ferîdûn Ahmed Bey eserini tamamladıktan sonra Sokullu Mehmed Paşa (ö. 1579)’nın tavassutuyla III. Murad’a takdim etmiştir. Çağdaşı Mustafa Efendi Selaniki tarafından eserin III. Murad nezdinde itibar görmediği kaydedilmiş ise de müellif, hükümdarın iltifatına mazhar olduğunu ifade etmektedir. Müellif ayrıca fazlaca gayret ve zahmet ile topladığı mektuplardan müteşekkil eserine haset eden kalem erbabı çağdaşlarının “Eski münşilerin mektuplarını bulup tertip eyleme de ne vardır?” diyerek değersiz bulduklarını da belirtmiştir.
Münşeâtü’s-Selâtîn’de yer verilen ilk üç Osmanlı hükümdarından Osman Gazi, Orhan Gazi ve I. Murad dönemi yazışmalarının sahih olmadığı hususunda görüşler bulunmaktadır. Eserin ihtiva ettiği bu dönem yazışmalarını şüphe ile yaklaşan ilk kişi Friedrich Von Kraelitz-Graifenhorst’tur. Bu dönem bazı menşurun tarihinin ve üslubunun tahrif edildiğine kanaat getiren Mükrimin Halil Yinanç da bu minvalde birtakım deliller ileri sürmüştür. Söz konusu dönem yazışma belgelerinin tarihsel gerçeği yansıtmadığı meselesine temkinli yaklaşan Kraeiltz-Graifenhorst ise Ferîdûn Ahmed Bey’in topladığı evrakları kendi asrının diline uyarladığını ifade etmektedir. Osmanlı’nın ilk üç hükümdarını kapsayan dönemle alakalı araştırmasında Irene Beldiceanu-Steinherr da Münşeâtü’s-Selâtîn’in tamamı üzerinde derinlemesine tetkik edilmediğini ve bu sebeple diğer münşeât mecmualarındaki yazışmalar incelenmeden bu ihtilafın çözümlenemeyeceğini kaydetmiştir.
Münşeât türü içerisinde en büyük derlemeye sahip Münşeâtü’s-Selâtîn’in çeşitli kütüphanelerde yazma nüshaları mevcuttur. İki cilt halinde yayımlanmıştır. Mladen Victor Wickerhauser’in eserden seçmeler yaptığı bir neşiri bulunmaktadır (1853). Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi ile ilgili menşûrları Halil Ethem Bey tarafından Almancaya çevirilmiş ve “Deutsche Orient-Bücherei” dizisinde Tagebuch der Agyptischen Expedition des Sultans Selim I. aus Feriduns Sammlung der Staatschriften başlığı ile neşredilmiştir (1916). Eser, Veysel Öz tarafından da Ferîdûn Bey’in Münşeât Mecmûası’nda Bulunan İstimâlet-nâmeler ve Osmanlı’da İstimâlet Siyaseti başlığıyla yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır (2010).
Yazarın biyografisi için bkz. “Ferîdûn, Ahmed Feridûn Bey, Ferîdûn Ağa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feridun-ahmed-feridun-bey-feridun
Eserden Örnekler
Dâğıstân Hâkimi Tarafına Isdâr Buyurulân İstimâlet-nâme-i Hümâyûn’un Suretidir:
Dûdmân-ı hükûmet nişânın kadîmü'l-eyyâmdan temşiyet-i umûr-i dîn u dünyada hükkâm-ı Dâğıstân'ın fermân-fermâ ve serveri ve hânedân ve velâyet ‘unvânın hıfz-ı nâmûs-i İslâm'da nâmdârı el-Bürzistân'ın sipeh-sâlâr ve ser-askeri olup, kâbiran ‘an-kâbir hâmme-i hayâtları tâc-ı vehhâc hüvellezi ce‘aleküm halâ’ife fi'l ‘arzi ile mahall-i u ru’yet-i dest-i devletleri âyet-i kudreti nerfe‘u deracâtin men neşâu ile mu‘allâ olup, icrây-ı sünnet-i seyyidi'l-mürselin ‘aleyhi ve ‘alâ âlihî salavâtü'l musallîn ve iktidâ u iktifâ-i Hulefâ-i Râşidîn rıdvânu'llahu ‘aleyhim ecma‘în lâ-zıme-i şîme-i hasene-i hükûmet ve faddelellahu'l-mücâhidîne ‘ale'l-kâ‘idîn âyet-i kerimesinden hisse-mend olmağı hâssa-i ahlâk-ı emâret i‘lâ-i kelimetullah içün niyet-i hâlise ile gazâ ve cihâda sa‘y u ictihâdları bâis-i te’bîd-i kavâ‘id-i bünyân-ı sünnet ve sebeb-i tekmîl-i nâmûs-i hükûmet olduğuna ‘ilm-i ‘âlem ârâmız şâmil olup, ‘ale'l-husûs ecdâd-ı ‘izâmım enârallahu berâhînehüm zemân-i şerîflerinde feth-i memâlik-i şark içün ta‘yîn olunan serdâr ve ser-askerler Şirvân tarafına teveccüh edüp, ol diyârın Sünnî mezheb ve pâk-i‘tikâdların levs-i tağlîb-i e‘âdî-i eshâb-ı emcâd olan Revâfız ve ehli ilhâddan âb-ı şemşîr ile tathîr ve nice gerden-keşâni, tavk-i itâ‘at u inkıyâda getürüp, teshîr eylediklerinde âba’ u ecdâd-ı sadâkât mu‘tâdın tahrîk-i silsile-i ittihâd ve tekmîli dâire-i hulûs u vedâd edüp, kal‘-i usûl-i a‘dây-i dîn ve kam‘-i uruk-ı mübtedi‘înde müttehidi'l-hümâ ve müttefikü'l-kelime olup, uğur-i dîn ve devlette hidemât-ı mebrûre ve mesâ‘-i meşkûreleri zuhûra gelüp envâ‘-i tahsinât-ı şâhâne ve esnâf-ı nevâziş-i pâdişâhâneye mazhar olup, cenâb-ı sadâkat-ı me’âbın dahi hulûs u meveddet-i mevrûsun hasebiyle bâr-gâh-ı hilâfet-i dest-gâhıma kemâl-ı hulûs ile câdde-i sadâkatde sâbit-kadem ve şâh-râh-ı istikāmetde râsih-dem olup, havzze-i hükûmetin menba‘-ı ‘ulemâ ve sulehâ ve ma‘den-i zühhâd u etk¬yâ ve ‘akīde-i Ehl-i sünnet ve cemâ‘at ve usûl-i şerî‘at üzere olmağla mehârîb ve menâbir ve cevâmi‘ zimmet-i âl ve eshâb-ı fahru'l- kevneyn ile müzeyyen ve nâme-i a‘mâlleri esâme-i e’imme-i dîn ile ma‘ûn olup, a‘dây-i dîn olan râfızâ ile muttasıl ‘adâvet u şikâk üzere kā’ide-i ecdâdını mer‘î ve şîme-i eslâfı mahmî kılduğun ‘ale't-tafsîl mesâmi‘-i ‘aliyye-i hüsrevâneme ilkā olunmâğla, hakkında hüsn-i zan-ı hümâyûnum izdiyâd bulup, mazhar-ı hayr du‘âm ve manzûr-i ‘âtıfet u ihsânım olmuşsundur (Ferîdûn Ahmed Bey 1275: 316; Öz 2010: 124-125).
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tâhir Efendi (1972). Osmanlı Müellifleri 1299-1915. (Hzl. A. Fikri Yavuz & İsmail Özen). C. II. İstanbul: Meral Yay.
Enûşe, Hasan (1375/1956). Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî: Edeb-i Fârsî der Ânâtolî ve Bâlkân. C. 6. Tahran: Vezâret-i Ferheng ve İrşâd-ı İslâmî.
Ferîdûn Ahmed Bey (1275). Mecmûa-i Münşeâtü’s-Selâtîn-i Ferîdûn Bek. C. I-II. Yer. 71-5305. TBMM Kütüphanesi.
Ferîdûn Ahmed Bey. Mecmûa-i Münşeât-i Ferîdûn Bek. C. 2. Mektebi Sultânî Kütüphanesi. https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/pdf/F00936.pdf [Erişim tarihi: 03.08.2022]
Ferîdûn Ahmed Bey. Mecmua-i Münşeâtü’s-Selâtîn-i Ferîdûn Bek. [Istanbul]: Darüttıbattil'âmire. 1265-1274 [1848-1857]. 2 v. Widener Library. Harvard University. http://pds.lib.harvard.edu/pds/view/10845181?n=1&printThumbnails=no&jp2Res=0.5&imagesize=2400&rotation=0 [Erişim tarihi: 03.08.2022]
İşimtekin, Soner (2013). "Feridun Bey Münşeatı’nda Yer Alan Farsça Mektuplar". Doğu Araştırmaları Dergisi, (11): 49-70.
Kürkçüoğlu, Kemal Edib (1950). “Münşeâtü’s-Selâtîn’e Dair Kısa Bir Not”. AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 8(3).
Levend, Âgah Sırrı (1973). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay.
Öz, Veysel (2010). Ferîdûn Bey’in Münşeât Mecmuası’nda Bulunan İstimâletnâmeler ve Osmanlı’da İstimâlet Siyaseti. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Özcan, Abdülkadir (1995). "Feridun Ahmed Bey". İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: TDV Yay. 396-397.
Özcan, Abdülkadir (2006). "Münşeâtü’s-Selâtîn". İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yay. 20-22.
Selânikî (1989). Selânikî Tarihi. (hzl. Mehmet İpşirli). Ankara: TTK Yay.
Uzun, Mustafa İsmet (2006). “Münşeat”. İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yay. 18-20.
Yinanç, M. Halil (1339/1921). “Ferîdûn Bey Münşeâtı”. Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 11-13 (62-77): 161-168.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | NÜZHETÜ'L-ESRÂR FÎ-FETH-İ KAL'A-İ SİGETVAR (FERÎDÛN) | Ferîdûn, Ahmed Feridûn Bey, Ferîdûn Ağa | Araş. Gör. Dr. Ümit Eskin |
Görüntüle | ||
2 | MİFTÂHÜ'L-CENNE (FERÎDÛN) | Ferîdûn, Ahmed Feridûn Bey, Ferîdûn Ağa | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (FERÎDÛN) | Ferîdûn, Ahmed Feridûn Bey, Ferîdûn Ağa | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
5 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
7 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
8 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |