MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
münşe'ât
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d.878/1472-ö.938/1532)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Lâmi’î Çelebi (ö. 1532)‘nin içinde yer yer manzum parçalar da olan, münşeât türündeki eseri. Müellif nüshasında eserin başlığı, “güzel ve etkili söz söylemenin esasına yönelik kitap” anlamında “Kitâbu Nisâbi’l-Belâga”dır. Adı ise bu başlıktan sonra gelen, "Münşe’ât-ı Lâmi’îdür bu kitâb-ı müstetâb / Siz hatâsın afv idün va’llâhu a’lem bi’s-savâb” beytinde Münşeât-ı Lâmi’î olarak geçmektedir. Bununla birlikte kütüphane katalogları ve kimi çalışmalarda eserin adı; Münşeât, Münşeât-ı Lâmi’î Çelebi, Mektûbât-ı Lâmi’î, Münşeât-ı Mekâtib-i Lâmi’î, Nisâbü’l-Belâga Münşeât-ı Lâmi’î, Kitâb-ı İnşâât-ı Lâmi’î, İnşâ-i Lâmi’î Çelebi, Münşeât-ı Mahmud Efendi, Nâme-i Lâmi’î (Münşeât), Kitâb-ı Nâmî-i Lâmi’î şeklinde çok çeşitlidir.

Münşeât, Giriş bölümü ile başlar, daha sonra 86 mektup gelir. Bunlardan 3’u Farsça, 5’i Arapça -biri Uygur Türkçesiyle- 78’i de Türkçedir. Mektupların tamamı Lâmi’î Çelebi‘ye aittir. Mektuplardan sonra gelen Hâtime bölümü ile eser tamamlanmaktadır. Yazar, hayatı boyunca yazdığı mektuplarını derleyip toparlamış ve bir eser hâline getirmiştir. Münşeât’ın bitiriliş tarihi -aynı zamanda yazarın ölüm tarihi olan 938/1532 olarak- müellif hattında yer almaktadır. Münşeât şekil yönünden tamdır.

Yazar, eserinin giriş bölümünde yazmaya nasıl başladığını, şiir anlayışını, evlenmesini ve daha başka konuları anlatmıştır. Ayrıca mektuplarını yazarken belagat sahiplerini yad etmek ve belagatle ilgilenenlere örnek olmak için, mektuplardan bazılarını süslü ve sanatlı yazdığını vurgulamıştır. Bu açıdan bakıldığında Münşeât’ın günümüzdeki kompozisyon kitapları gibi bir işlev amacıyla da yazıldığını söylemek mümkündür. Münşeât’ın hemen her satırında Arapça ve Farsça sözler bulunmaktadır; konuya uygun ayet, hadis ve manzum sözler de vardır. Münşeât’taki mektuplar farklı konularda ve başta dönemin padişahları ve ileri gelenleri olmak üzere, genelde makam ve mevki sahibi kimselere yazılmışlardır. Bazı mektuplar da müellifin ifadesiyle “bazı ihvân-ı safâya”, “bazı asdikaya” yazılmışlardır.

Münşeât’ın yurt içinde 19, yurt dışında da 3 olmak üzere toplam 21 nüshası tespit edilmiştir. Hasan Ali Esir (2006) yurt içindeki nüshaları incelemiş ve Münşeât’ı, müellif hattı nüshası üzerinden yayımlamıştır. Hüseyin Karaman da (2001) Süleymaniye Kütüphanesi Kadızade Mehmed Efendi No: 434 nüshasını yüksek lisans tezi olarak çalışmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Lâmiʿî Çelebi, Mahmûd b. Osmân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman 

Eserden Örnekler


Li-mü’ellifihi: Bi’smi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm

                         Sûret-i tugrâ’st zi-şâh-ı azîm

Eyâ münşî-i nizâmi’l-vücûd, bi-harfeyi’l-Kâfı ve’n-Nûn! Bi-hürmet-i nûn ve’l-kalemi ve mâ yesturûne!

Ol ki kalem-i ezelî ve rakam-ı lem-yezelî birle bu mücrim ü âsî ve müznib ü kâsînün nâme-i nâsiyesinde ve cerîde-i cebhesinde hurûf-ı cehâlet ve hutût-ı dalâletden ser-nüvişt-i dest-i kudretündür; yine kâgad-tirâş-ı fazl u rahmetünle ve tîz-âb-ı inâyet-i bî- illetünle yemhu’llâhu mâ yeşâ’u ve yüsbitü işâreti muktezâsınca ser-â-ser yuyup gün gibi tâbnâk eyle.

Nazmun li-mü’ellifihi: Mühre-i mihr ü meh-ile dün ü gün mühreleyüp

                                        Eyledün safha-i çarhı yedi nûrânî tabak


                                        Mahv ü isbâtun idüp âyetini zerle rakam

                                        Mushaf-ı hikmetün içre meh ü mihr iki varak

Sübhâneke innî tübtü ileyke; ve lâ uhsî senâ’en aleyke te’âlâ şânuke ammâ yekûlu’zzâlimûne ulüvven kebîrâ; ve bi-izzeti men âteytehu cevâmi’a’l-kelimi ve fasla’l-hitâbi; ve şerreftehu bi-mevâhibi envâ’i’l-hikemi ve inzâli’l-kitâbi.

Her ne kim bu fakîr-i rû-siyâh ve hakîr-i pür-günâhun kitâb-ı a’mâlinde ve defter-i ef’âlinde erkâm-ı cürm ü inâd ve ahkâm-ı fısk u fesâddan sebt-i sicill olmışdur, girü âb-ı mekremet-me’âb-ı gufrânunla ve in’âm-ı âmm-ı ihsân-ı bî-imtinânunla inne’llâhe yagfirü’z-zünûbe cemî’â beşâreti mübtegâsınca ser-tâ-ser yuyup gerdûn gibi pâk eyle (Esir 2006: 79,80).

Kaynakça


Esir, Hasan Ali (2013). Münşeât-ı Lâmi’î (Lâmi’î Çelebi’nin Mektupları) -İnceleme-Metin-İndeks-Sözlük-. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Matbaası.

Atıf Bilgileri


ESİR, Hasan Ali. "MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/munse-at-i-lami-i-munse-at-i-mekatib-lami-i. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
2 FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
3 VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. murat öztürk
Görüntüle
4 HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadettin Eğri
Görüntüle
6 ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
7 HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
10 ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI
Görüntüle
11  HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
12 MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU
Görüntüle
13 MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
14  SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ
Görüntüle
15 ŞEM' Ü PERVÂNE (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle