- Yazar Biyografisi (TEİS)
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân - Madde Yazarı: Prof. Dr. Hasan Ali ESİR
- Eser Yazılış Tarihi:938/1532
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Münşeat
- Yayın Tarihi:13/12/2021
MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
münşe'âtLâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d.878/1472-ö.938/1532)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Lâmi’î Çelebi (ö. 1532)‘nin içinde yer yer manzum parçalar da olan, münşeât türündeki eseri. Müellif nüshasında eserin başlığı, “güzel ve etkili söz söylemenin esasına yönelik kitap” anlamında “Kitâbu Nisâbi’l-Belâga”dır. Adı ise bu başlıktan sonra gelen, "Münşe’ât-ı Lâmi’îdür bu kitâb-ı müstetâb / Siz hatâsın afv idün va’llâhu a’lem bi’s-savâb” beytinde Münşeât-ı Lâmi’î olarak geçmektedir. Bununla birlikte kütüphane katalogları ve kimi çalışmalarda eserin adı; Münşeât, Münşeât-ı Lâmi’î Çelebi, Mektûbât-ı Lâmi’î, Münşeât-ı Mekâtib-i Lâmi’î, Nisâbü’l-Belâga Münşeât-ı Lâmi’î, Kitâb-ı İnşâât-ı Lâmi’î, İnşâ-i Lâmi’î Çelebi, Münşeât-ı Mahmud Efendi, Nâme-i Lâmi’î (Münşeât), Kitâb-ı Nâmî-i Lâmi’î şeklinde çok çeşitlidir.
Münşeât, Giriş bölümü ile başlar, daha sonra 86 mektup gelir. Bunlardan 3’u Farsça, 5’i Arapça -biri Uygur Türkçesiyle- 78’i de Türkçedir. Mektupların tamamı Lâmi’î Çelebi‘ye aittir. Mektuplardan sonra gelen Hâtime bölümü ile eser tamamlanmaktadır. Yazar, hayatı boyunca yazdığı mektuplarını derleyip toparlamış ve bir eser hâline getirmiştir. Münşeât’ın bitiriliş tarihi -aynı zamanda yazarın ölüm tarihi olan 938/1532 olarak- müellif hattında yer almaktadır. Münşeât şekil yönünden tamdır.
Yazar, eserinin giriş bölümünde yazmaya nasıl başladığını, şiir anlayışını, evlenmesini ve daha başka konuları anlatmıştır. Ayrıca mektuplarını yazarken belagat sahiplerini yad etmek ve belagatle ilgilenenlere örnek olmak için, mektuplardan bazılarını süslü ve sanatlı yazdığını vurgulamıştır. Bu açıdan bakıldığında Münşeât’ın günümüzdeki kompozisyon kitapları gibi bir işlev amacıyla da yazıldığını söylemek mümkündür. Münşeât’ın hemen her satırında Arapça ve Farsça sözler bulunmaktadır; konuya uygun ayet, hadis ve manzum sözler de vardır. Münşeât’taki mektuplar farklı konularda ve başta dönemin padişahları ve ileri gelenleri olmak üzere, genelde makam ve mevki sahibi kimselere yazılmışlardır. Bazı mektuplar da müellifin ifadesiyle “bazı ihvân-ı safâya”, “bazı asdikaya” yazılmışlardır.
Münşeât’ın yurt içinde 19, yurt dışında da 3 olmak üzere toplam 21 nüshası tespit edilmiştir. Hasan Ali Esir (2006) yurt içindeki nüshaları incelemiş ve Münşeât’ı, müellif hattı nüshası üzerinden yayımlamıştır. Hüseyin Karaman da (2001) Süleymaniye Kütüphanesi Kadızade Mehmed Efendi No: 434 nüshasını yüksek lisans tezi olarak çalışmıştır.
Yazarın biyografisi için bk. “Lâmiʿî Çelebi, Mahmûd b. Osmân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman
Eserden Örnekler
Li-mü’ellifihi: Bi’smi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm
Sûret-i tugrâ’st zi-şâh-ı azîm
Eyâ münşî-i nizâmi’l-vücûd, bi-harfeyi’l-Kâfı ve’n-Nûn! Bi-hürmet-i nûn ve’l-kalemi ve mâ yesturûne!
Ol ki kalem-i ezelî ve rakam-ı lem-yezelî birle bu mücrim ü âsî ve müznib ü kâsînün nâme-i nâsiyesinde ve cerîde-i cebhesinde hurûf-ı cehâlet ve hutût-ı dalâletden ser-nüvişt-i dest-i kudretündür; yine kâgad-tirâş-ı fazl u rahmetünle ve tîz-âb-ı inâyet-i bî- illetünle yemhu’llâhu mâ yeşâ’u ve yüsbitü işâreti muktezâsınca ser-â-ser yuyup gün gibi tâbnâk eyle.
Nazmun li-mü’ellifihi: Mühre-i mihr ü meh-ile dün ü gün mühreleyüp
Eyledün safha-i çarhı yedi nûrânî tabak
Mahv ü isbâtun idüp âyetini zerle rakam
Mushaf-ı hikmetün içre meh ü mihr iki varak
Sübhâneke innî tübtü ileyke; ve lâ uhsî senâ’en aleyke te’âlâ şânuke ammâ yekûlu’zzâlimûne ulüvven kebîrâ; ve bi-izzeti men âteytehu cevâmi’a’l-kelimi ve fasla’l-hitâbi; ve şerreftehu bi-mevâhibi envâ’i’l-hikemi ve inzâli’l-kitâbi.
Her ne kim bu fakîr-i rû-siyâh ve hakîr-i pür-günâhun kitâb-ı a’mâlinde ve defter-i ef’âlinde erkâm-ı cürm ü inâd ve ahkâm-ı fısk u fesâddan sebt-i sicill olmışdur, girü âb-ı mekremet-me’âb-ı gufrânunla ve in’âm-ı âmm-ı ihsân-ı bî-imtinânunla inne’llâhe yagfirü’z-zünûbe cemî’â beşâreti mübtegâsınca ser-tâ-ser yuyup gerdûn gibi pâk eyle (Esir 2006: 79,80).
Kaynakça
Esir, Hasan Ali (2013). Münşeât-ı Lâmi’î (Lâmi’î Çelebi’nin Mektupları) -İnceleme-Metin-İndeks-Sözlük-. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Matbaası.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
3 | VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. murat öztürk |
Görüntüle | ||
4 | HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadettin Eğri |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
7 | HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
9 | MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
10 | ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman | Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI |
Görüntüle | ||
11 | HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
12 | MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU |
Görüntüle | ||
13 | MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
14 | SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ |
Görüntüle | ||
15 | ŞEM' Ü PERVÂNE (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |