MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ)
sembolik münazara
Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî (d. 857/1453 - ö. 922/1517’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1

Kaynaklarda Uzun Firdevsî veya Firdevsî-i Rûmî olarak bilinen müellifin 908/1503 yılında kaleme aldığı eser. Yegâne nüshası Millet Yazma Eser Kütüphanesi, 576 numarada bulunan Münâzara-i Seyf ü Kalem 53 varak olup harekeli nesihle istinsah edilmiştir. Hikâyede, kalem ile kılıcın yani devlet yönetiminde ilmiye ile askeriye sınıflarının üstünlük davası sembolik bir dille, manzum-mensur karışık olarak anlatılmaktadır. Süleymân Peygamber etrafında gelişen hadiseleri ve ona bağlı devlet erkânının münazaralarını ihtiva eden eser mukaddime, konunun işlendiği asıl bölüm ve hatimeden oluşur. İçinde 17 rubai, 15 müfred, 4 kısa kaside ve 2 mesnevi nazım şekliyle yazılmış şiir bulunmaktadır.

Münâzara-i Seyf ü Kalem'in konusu Süleymân Peygamber’in huzurunda kalem ile kılıcın birbiriyle çekişmesi ve tartışmasıdır. Yazar anlatmak istediği mevzuyu ayrıntılı bir şekilde mensur olarak aktardıktan sonra özet veya kıssadan hisse mahiyetinde manzum parçacıklar ekleyerek anlatıma canlılık kazandırmıştır. “Eser, Süleymân Peygamber’in dîvânında, beylerden sahib-i seyf olan Ra’d bin Berk ile ehl-i kalem olan Nâsir bin Feylesof arasında ve devamında kılıç ile kalem arasında geçen üstünlük davasını işlemektedir. Süleymân Peygamber’in sağ yanındaki sadâret koltuğuna kimin oturması gerektiğine dair beyler arasında başlayan tartışmaya kılıç ve kalemin dâhil olmasıyla anlatım sembolik dile bürünür. Nihayetinde yine Süleymân Peygamber’in hakem olup her iki beyi de memnun etmesiyle hikâye sona erer.” (Tanyıldız 2017: 7). 

Münâzara-i Seyf ü Kalem üzerine Ahmet Tanyıldız  tarafından hazırlanan yüksek lisans tezi (2005) daha sonra yayımlanmıştır (2017).

Şairin biyografisi için bk. “Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi 

Eserden Örnekler

Der-Beyân-ı Münâzara Kerden-i Seyf ü Kalem Der-Pîş-i Süleymân

Çün kim ol ehl-i kalem-i sâhib-rakam debîr ol sipâh-ı tîğ-zen-i saf-şiken emîr bu vechile nizâ‘ idüp sadırda merâtib bulup a‘lâ makâmâta oturmağiçün ve her birisi Süleymân nazarında menziletin rif‘atin fazîletin bildürmekiçün fesâhat ü belâgat birle kîl ü kâl idicek Hazreti Süleymân ol emîrü’l-insi ve’l-cân be-gâyet dil-teng olup kankısını sağ sadra geçürüp ri‘âyet idecegin fark kılmadı. Bu müşkilâtı hall olup garaz-ı aslın bilmedi.

Hayrete varınca nâ-gâh kâtibün imâmesinde bir kalem[-i] elfâz-ı dürer-efşân ve sâhib-seyfün bilindeki seyf[-i] bürrânla hâl dili birle ma‘ârif yüzinden mükâleme [vü] münâzara kılup mücâdele itdiler.

Ol Kılıç, Kalem’e hitâb kılup didi kim: iy siyâh-dil [ü] zerd-rûy senün ne haddündür kim bana mukâbil olasın yâ benümile mücâdele kılasın. Sen gedâlar sohbetinde vakâr dutarsın men pâdişâhân hizmetinde karâr iderem. Ve dahı senün rif‘atün menziletün mukâbele isteyendür. Benüm fazîletüm senün üzerüne budur kim makâmum der-miyân-ı selâtîndür. Seni erbâb-ı rakam elinde dutarsa meni sâhib-alem bilinde götürür.

Rubâ‘î

Çünki şâhun bilindeyem ben kemer

Şâha mahrem olmaya hîç ü kem er

Dâfi‘-i küffâr özüm sultân bilür

Düşmeninden götürürem ben tamar

Nesr

Kalem çünkim kılıcun keskin iyiti sözin kim dinledi nâyveş sedâ kılup inledi. İkâb u şitâb birle cevâb virüp didi kim: İy Seyf-i bürrân [ü] hûn-fişân ve iy siyâh-rûy u bed-hûy saht-dil [ü] seng-dil! Senün benüm üzerüme ne vechile fazîletün ne üslûb üzerine bana senün mukâvemetün vardur kim iy sefîh Seyf [ü] ehl-i hayf tünd yüzün hod gâyetde siyâhdur bilürsin. Pes benüm zerd-rûy olduğuma ne serzeniş kılursın. Anı bilmez misin kim siyâh-rûlık alâmet-i fâsıkândur ve zerd-rûluk sıfat-ı âşıkândur. Sen ol tîğsin ki bî-dirîğ meydâna gelsen tîz ü hûn-rîz olursın. Ammâ kim men Kalem ki çün cevelâna gelürem misk-efşân oluram. İmdi hergiz bürende-i hûn birle bârende-i müşk iy dili huşk bir olmaya berâber gelmeye.

Rubâ‘î

Seyf-i Mısrî saht-rûdur tünd-dil

Cân alup kan içmege uzadup hasma dil

Heybetünden kan kaşanur ârifân

Yacanur senden bu yitmiş iki dil (Tanyıldız 2017: 84-90)

Kaynakça

Tanyıldız, Ahmet (2005). Firdevsî-i Tavîl, Münazara-i Seyf ü Kalem (İnceleme, Metin, Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Tanyıldız, Ahmet (2017). Firdevsî-i Rûmî, Kalem İle Kılcın Münazarası (Münazara-i Seyf ü Kalem). İstanbul: Büyüyenay Yay.

Usta, Halil İbrahim (2009). “Firdevsî-i Rûmî’nin Bir Münazarası”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 49 (1): 61-93.

Atıf Bilgileri

TANYILDIZ, Ahmet. "MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/munazara-i-seyf-u-kalem-firdevsi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].

Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
 Görüntüle
2 KUTB-NÂME / KISSA-İ CEZÎRE-İ MİDİLLİ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
 Görüntüle
3 DA'VET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
 Görüntüle
4 KISSA-NÂME-İ SÜLEYMÂN ALEYHİSSELÂM / SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (74, 75 VE 76. CİLTLER) (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
 Görüntüle
5 SİLÂHŞOR-NÂME / MÜSELLAH-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
 Görüntüle
6 SATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR / ŞATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
 Görüntüle
7 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
 Görüntüle
8 HAYÂT U MEMÂT / HAYÂT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. Oğuzhan Et
 Görüntüle
9 MANZUM HÂCI BEKTÂŞ VELÎ VİLÂYET-NÂMESİ / VİLÂYET-NÂME-İ HÂCI BEKTÂŞ VELÎ-İ HORASÂNÎ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
 Görüntüle
10 TEŞHÎSÜ’L-İNSÂN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
 Görüntüle
11 PEND-NÂME-İ EFLÂTUN (FİRDEVSÎ ?) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
 Görüntüle
12 FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
 Görüntüle
13 SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT VE SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
 Görüntüle
14 HADÎS-İ AHSEN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
 Görüntüle
15 HADÎKATÜ’L-HAKÂYIK / TUHFETÜ’L-HÂDÎ / HAKÂYIK-NÂME / HAKÎKAT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
 Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
 Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
 Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
 Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
 Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
 Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
 Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
 Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
 Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
 Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
 Görüntüle