MÜNÂZARA-İ GÜL Ü MÜL (FASÎH, AHMED DEDE)
alegorik eser
Fasîh, Ahmed Dede (d. ?/? - ö. 1111/1699-1700)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17.yy. Mevlevi şairlerinden Fasîh Ahmed Dede tarafından münazara tarzında yazılmış alegorik mensur eser.

Esrâr Dede tezkiresinde ‘’Gül ü Mül nâmında inşâ-ı bedîleri... vardır’’ (Genç 2000:248 ve Sâlim tezkiresinde ‘’latîf inşâ ile...‘’ (İnce 2005: 358) söylemlerinden de yola çıkarak varlığından haberdar olduğumuz eserin bugüne kadar ulaşılabilmiş on sekiz yazma, bir de matbu olmak üzere toplamda on dokuz nüshası vardır. Gül ü Mül mesnevisi üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümü giriş olarak değerlendirmek gerekirse mevzubahis eserin asıl konusunun anlatıma başlanılmayan kısımdır denilebilir. Elde edilen nüshalar incelendiğinde doksan yedi beyitten oluşan manzum bir dîbâceye (Kalemiyye Mesnevisi) sahip olduğu görülmüştür. Bu manzum dîbâcede eserin içeriği aynı zamanda ne amaçla kaleme alındığı, kime sunulduğu ve nazım/nesir şeklinde olduğuna dair ayrıntılı bilgiler de mevcuttur. Bu bölümde dibacenin yansıra ‘’Besmele’’den sonra Allah övgüsünün konu edildiği mensur "tahmid" ve Hz. Peygambere "naat" özelliği gösteren yer ile eserin yazılış serüvenini anlatan yazarının arzuhâlini dile getirdiği kısımlar mevcuttur. İkinci olarak asıl konunun işlendiği ve bazı nüshalarda ‘’Âgâz-ı Destân’’ başlığı ile eserin ana konusunun işlendiği bölüm mevcuttur. Son bölümde ise Fâsih Ahmed Dede Gül ü Mül’ü okuyan kişilerin çok yönlü ve dikkatli bir bakış açısında sahip olmaları gerektiğini vurgulayarak eserini tamamlamıştır. (İçli 2014:37:46:49)

Eser Türk edebiyatının önemli inşa örneklerinden birisi olarak kabul görmektedir. İnşa tarzında yazılan eser yazarının bu alandaki hünerini eserine yansıtması bağlamında oldukça sanatlı ve ağır bir dile sahiptir. Aynı yüzyılda Sebk-i Hindî üslubunun eserin yazarını da etkilediği bir dönemde kaleme alınmıştır. Ahlakî ve hikemî söyleyiş özelliklerine sahip olan bu eserde ‘’gül’’ ve ‘’mül’’, sevgili ve sevgiliye ait maddi/manevî güzellikleri anlatan mazmunlardır. Eser genel anlamda mensur olarak oluşturulmuşsa da içerisinde dikkate değer sayıda manzumede bulunmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. "Fasîh, Ahmed Fasîh Dede". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fasih-ahmed-fasih-dede

Eserden Örnekler


Niçe sadr-ı muhterem, bir güzide-i nevʿ-i beni-Âdem, engüşt-nümâ-yı cümle-i ʿâlem, Âsaf-ı Bermekî-i kerem, sâhibüʾs-seyfi veʾl-kalem;

                        (Nefʿî)

Vezîrân-ı cihânun şân u şevketle ser-efrâzı

Müşirân-ı zamânun hüsn-i tedbîr ile meşhûrı

Şeh-i Cem-câh-ı devrânun güzîde sadr-ı dîvânı

Şehen-şâh-i cihân-gîrün sipeh-sâlâr-ı mansûrı

...

ʿArsagâh-ı penhâ-yı gülistânda sufûf-ı sipâh-ı nev-bahârân ve sunûf-ı leşker-i peykerâna ki; envâʿ-ı şükûfe vüz ezhâr-ı gûn-a-gûndan kinâyedür, dîde-i ʿibret-bînle nazar-sâz-ı müşâhede ol, ki cümleden ne güne berter ü ser-bâzum. Li-münşiʾihi:

Pâdşâh-ı çemen ü şâh-ı reyâhînüm ben

Mül çünki bu mâ-cerâyı, yaʿnî bu lâf-ı hod-sitâyı ve hakkında bu taʿrîzât u tevbihât-ı cân-gezâyı, gûş eyledi, ʿinân-ı ihtiyâr, dest-i tahammülden rübûde-i gayret ü ʿâr olup

Be-cûşid-i hûn ez-dehân tâ ciger

şütür-i ser-mest gibi cûş idüp kef-i gazab u kîni, perîşân iderek, cevâb-ı pür-itâba tasaddî ve Gül'e dürüştâne hitâb eyleyüp didi ki:    (İçli 2014:285, 304)

Kaynakça


Atalay, Mehmet (2007). Fasîh Ahmed Dede Farsça Divançe. İstanbul: Çantay Kitabevi.

Çıpan, Mustafa (2003), Fasih Dîvânı. Ankara: MEB Yay.

Çıpan, Mustafa (1995). “Fasih Ahmed Dede”. İslam Ansiklopedisi. C.12. İstanbul: TDV Yay. 213-214.

Genç, İlhan (2000). Esrâr Dede, Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

İçli, Ahmet (2014). Fasîh-i Mevlevî, Gül ü Mül. Ankara: Karadeniz Dergi Yay.

Komisyon (1987). "Fasîh Ahmed Dede". Büyük Türk Klasikleri. C. 5. İstanbul: Ötüken Yay. 259.

Ünsal Topçu, Gamze (2020). Fasîh Ahmed Dede Dîvânı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


ÜNSAL TOPÇU, GAMZE. "MÜNÂZARA-İ GÜL Ü MÜL (FASÎH, AHMED DEDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/munazara-i-gul-u-mul-fasih-ahmed-dede. [Erişim Tarihi: 17 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
2 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
3 MÜNÂZARA--İ RÛZ U ŞEB (FASîH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Doç. Dr. Songül Yağcıoğlu
Görüntüle
4 TENBÂKÛ-NÂME (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
5 KALEM RİSÂLESİ (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
6 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
7 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
8 MAHMÛD U AYAS (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
9 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ ENBİYÂ (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
11 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
12 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
13 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
14 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
15 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
16 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
17 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
18 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
19 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
20 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle