MUKADDİMETÜ’S-SÂLİHA (MARMARAVÎ)
tasavvufi meseleler
Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî (d. 839/1435-1436 - ö. 910/1505)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bazı nüshalarda Câmiu’l-Esrâr fî Tarîkı’t-Tasavvuf ve’l-İ’tikâdi’l-Hâlisa adıyla da kayıtlı olan Yiğitbaşı Velî’nin üçüncü sırada yazdığı eseri (Bk.: Marmaravî, Mukaddimetü’s-Sâliha, vr. 27b, Keşfü’l-Esrâr, vr. 57b). Müellifi, daha önceki iki risâlede derin tasavvufî konuları anlattığını, bu konuları yedi bâtın mânâ katmanı halinde açıkladığını, o iki kitabı okuyanların bu derin tasavvufî konuları tam kavrayamadıkları için hayrete ve şaşkınlığa düşebilecekleri ihtimalinden ötürü tasavvuf ilminin önsözü sayılabilecek birkaç temel konuyu daha kolay anlaşılıp öğrenilmesi için Mukaddimetü’s-Sâliha’da özet olarak yazdığını belirtir.

Hamdele ve salveleden sonra risâlenin muhtevâsıyla ilgili 3 âyet ve 1 hadis zikredilerek esere girilir. Hemen akabinde müellif kendini şöyle tanıtır: “Ey tâlib-i Hak olanlar! Âgâh olasız! Bu fakîr ki Îsâ Halîfe oğlu Ahmed’dir ve Marmaravî’dir ve Yiğitbaşı demekle meşhurdur. Kutbü’l-Ârifîn Alâeddîn-i Uşşâkî’dendir…” (Marmaravî, Mukaddimetü’s-Sâliha, vr. 27b).

Tam adından da anlaşılacağı üzere tasavvuf yoluna ve saf inanca dâir bir mukaddime niteliğindeki bu eserde Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî, zâhir ve bâtın ilimleri, Ehl-i Sünnet ve’l-Cemâat yolunun temel ilkeleri, tasavvufta nefsi terbiye etmenin üç yolu olarak belirtilen tefekkür, havâtır ve esmâ tarikleri ile ta’bîrât/rüyâ tâbirleri gibi konuları işlemiştir. Tasavvuf ilmine yönelmeden önce kişinin öncelikle sağlam bir İslâm inancına (akâid) sahip olması gerektiğini vurgulayan Yiğitbaşı Velî, sonra kâmil bir mürşide/şeyhe intisap edip onun telkin ettiği zikir kalbe tesir edinceye kadar zikre ve tasavvufî eğitime devam etmek gerektiği üzerinde durur. Özellikle tasavvuf yolcusu bir sâlikin nefsin yedi mertebesinin her bir aşamasında gördüğü rüyâları, o mertebenin şartlarına göre yorumlama konusunda Marmaravî’nin tespit ettiği “yedi tümel yasa (kânûn-ı küllî)” ve bu rüyâların dervişin mertebesine göre seyr ü sülûküne yön verici tarzda tâbir edilmesi konusunda verdiği bilgiler, Mukaddimetü’s-Sâliha’nın öne çıkan özelliklerindendir.

Derin tasavvufî konuları bile çeşitli ilmî delillerle ortalama halkın kavrayabileceği sadelikte ve çeşitli örneklerle anlaşılır bir üslupla açıklayan Marmaravî’nin, böylelikle gerek tekke mensubu dervişânın ve gerekse Müslümanların idrâkine sunmaktaki başarısı bu eserde de kendini göstermektedir.

Marmaravî’nin diğer mensur eserlerine benzer tarzda eski Anadolu Türkçesinin dil ve üslup özelliklerini yansıtan Mukaddimetü’s-Sâliha’nın söz varlığı, Türkçe’nin fiil zenginliğini ve ifade imkânlarını göstermesi açısından önemli bir yere sahiptir. Türkçe kelimelerin çoğunluğunu fiillerin oluşturduğu eserde, fiillerin bir kısmının birden fazla farklı anlamı barındırması ve yazarın eserde yer yer deyimleşmiş ifadelerden faydalanması da ifade zenginliği açısından değerlidir.

29 adet elyazma nüshası bulunan Mukaddimetü’s-Sâliha, eserin müellifinin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri üzerine doktora tezi hazırlayan Ahmet Ögke (2001: 471-483) ve Mustafa Tatcı ile Halil Çeltik (1995: 31-51) tarafından yayınlanmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Şemseddin Marmaravî, Ahmed, Yiğitbaşı Velî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semseddin-marmaravi-ahmed-yigitbasi 

Eserden Örnekler


Bî-ihtiyâr tarîk-ı tasavvuf için kalbimizde gûyâ olanlardan yazıldı; iki kitâb oldu. Birinin ismine Câmiu’l-Esrâr denildi ve birinin ismine Risâle-i Tevhîd denildi. Ammâ onlar bahr-i amîklardır. Onlarda yedi bâtın ma’nâ kesîr olunur. Onlara mutâlaa edenler hayrete düşeler deyû vehm olunduğu sebebden bu tarîk-ı tasavvufun mukaddimâtından ihtisâr ile birkaç kânûn-i küllîler beyân olundu; fehmi ve zabtı âsân olsun için. Ve ismine Mukaddime denildi. Eğer ba’zı mahalde şüphe vâkı’ olursa da ol bahr-i amîklarda görüle (Mukaddime 27b).

Ve bir kânûn-i küllî dahi budur ki: Râînin tefekkürü de ve hâtırası da ve vâkıası da ve hâli de ve mükâlemesi de ve ilhâmı da bâtında Hak ile ola. Ya’nî mâsivâ bâtında vâkı’ olursa da ahvâle hıcâb olmaya. Bu olmaz; illâ tefekküründe ve vâkıanda ve hâlinde ve mükâlemende ve ilhâmında indiyât-ı acz ede. Ondan sonra bu râîye bâtında ne gelirse Hak katından gele. Zîrâ Hak’dan gelen Hakk’a hıcâb olmaz. Zîrâ bu râî âlem-i ervâhda mec’ûl-i hakîkat iken ne gelirse Hak katından gelirdi; Hakk’a hıcâb olmazdı. Kaçan bir kişi bu hâle erse, mürşid-i kâmil ve câmi’-i velî olur. Ammâ olunca ihtirâz lâzımdır. Zîrâ Allah saklaya, bu hâlde iken hatâ ile zâhir-i şerîatten üzülse, ol vakit bunun her hârik-ı âdeleri istidrâc olur. Ya’nî her kerâmât istidrâca tebdîl olur. Ammâ bu, sâir ehl-i istidrâc gibi değildir. Zîrâ nedâmet ile bu, geri şer’a yapışır ola. Ümîddir ki Hak geri evvelki hâlini vere. Ammâ bu misilli velîlere lâyık olan budur ki kâh kâh bu âyeti okuya:

Kâlellâhü Teâlâ: “Rabbenâ lâ-tüziğ kulûbenâ ba’de iz-hedeytenâ ve heb lenâ min-ledünke rahmeten inneke ente’l-vehhâb (Rabbimiz! Bizi doğru yola erdirdikten sonra kalblerimizi eğriltme, katından bize rahmet bağışla; şüphesiz Sen sonsuz bağışta bulunansın.” Âlü İmrân, 3/8) (Mukaddime 37a-37b).

Kaynakça


Akkuş, Mehmet (1988). “Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî’nin Hayatı ve Eserleri I-II (Yiğitbaşı Velî)”. İlim ve Sanat (21-22): 29-33 / 60-63.

Akkuş, Mehmet (2009). “15. Asrın “Yiğitbaşı Velîsi” Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî’nin Hayatı ve Eserleri”. Manisalı Yiğitbaşı Veli Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Sempozyumu, 26 Nisan 2008. Bildiriler. Manisa: Yiğitbaşı Vakfı Yay. 9-25.

Marmaravî, Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn, Mukaddimetü’s-Sâliha. Millet Ktp. Ali Emirî Ef. “Şer’iyye”. 1343/2. vr. 27b-37b.

Marmaravî, Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn, Keşfü’l-Esrâr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Yazmaları. 1271/2. vr. 57b-79a.

Ögke, Ahmet (2000). Yiğitbaşı Veli Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî: Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Ögke, Ahmet (2001). Yiğitbaşı Veli Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî: Hayatı, Eserleri, Görüşleri. İstanbul: İnsan Yay.

Ögke, Ahmet (2015). Yiğitbaşı Veli Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Hz. Manisa. Şehzadeler Belediyesi Kültür Yay.

Tatcı, Mustafa – Çeltik, Halil (1995), Türk Edebiyâtında Tasavvufî Rüyâ Tâbirnâmeleri. Ankara: Akçağ Yay. 31-51.

Uludağ, Süleyman (1989). “Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 135-136.

Atıf Bilgileri


ÖGKE, AHMET. "MUKADDİMETÜ’S-SÂLİHA (MARMARAVÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mukaddimetu-s-saliha-marmaravi. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 CÂMİ’U’L-ESRÂR (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
2 RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
3 KEŞFÜ’L-ESRÂR (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
4 RAVZATÜ’L-VÂSILÎN (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
5 İRFÂNÜ’L-MA’ÂRİF (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
6 HURDE-İ TARÎKAT (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
7 RİSÂLETÜ’L-HÜDÂ Lİ-ULİ’L-İHTİDÂ (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
8 ATVÂR-NÂME-İ SEB’A (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
9 TABAKÂTÜ’L-EVLİYÂ (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ MAKÂLÂT-I ŞEYH MUHYİDDÎN-İ ARABÎ (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
11 AHVÂLÜ’L-EBRÂR VE’L-MUKARREBÎN (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
12 BAHREYNÜ’L-AŞK (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
13 SİLSİLE-İ EHL-İ TARÎKAT (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
14 USÛL-İ VUSÛL-İ İLÂHİYYE (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
15 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
16 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
17 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
18 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
19 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
20 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
21 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
22 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
23 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
24 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle