Namık Kemal'in Celâleddîn Harzemşah tiyatrosunun önsözü olarak kaleme aldığı eser. Yazar, Celâleddîn Harzemşah Mukaddimesi'nde Türk edebiyatındaki eski-yeni tartışmasını kendi bakış açısından  yorumlar,  aynı zamanda yeni bir tür olan tiyatro üzerinde durur. Mukaddime dokuz bölümden oluşur. Birinci bölümde milletin yükselmesi için edebiyattan faydalanmak gerektiğine değinen Namık Kemal, eski şiiri de “hakikat ve tabiat alemlerinden uzak olması” nedeniyle eleştirir.

İkinci bölümde yeni edebiyatın ortaya çıkmasıyla birlikte üç şubenin meydana geldiği belirtilir: Siyasi makaleler, roman ve tiyatro. Eski şiiri ve halk masallarını tenkit ederek Batı edebiyatından gelen yeni türleri tarihçeleriyle açıklar. Türk edebiyatında tür olarak roman yoktur. Halk hikayeleri ise olağanüstü olay ve kahramandan oluşur. Aynı zamanda eski edebiyatın nesir örnekleri romanın sahip olduğu ahlak, geleneklerin açıklanması ve hislerin açıklanması gibi geleneksel koşulların bütününden mahrum olduğu için Namık Kemal onları “koca karı masalı” olarak nitelendirir. Zira ona göre roman gerçekleşmiş veya gerçekleşmesi mümkün olan olayların detaylı bir şekilde anlatılmasıdır.

Mukaddimenin üçüncü ve dördüncü bölümünde tiyatronun hikâyeden ileri bir seviyede olduğu açıklanır. Geleneksel seyirlik oyunların neden tiyatro olarak kabul edilemeyeceğini açıklayan Namık Kemal’e göre güzel bir oyun izlemek roman okumaktan üstündür. Nitekim tiyatro eğlencenin en faydalısıdır. Klasik ve romantik olarak oyunları ikiye ayıran Namık Kemal, Türk edebiyatında tiyatro eserlerinin çoğunlukla romantik tarzda yazıldığına değinir. Klasik tarzı tercih eden tiyatro yazarının da “üç birlik kuralı”na uyması gerektiğini belirtir. Ancak oyunu tabiiliğinden uzaklaştırdığı için üç birlik kuralına karşı gelir. Kaleme aldığı oyunların konusunu tarihi veya hayali bir vakadan seçtiğini belirterek mukaddimenin yer aldığı Celâleddîn Harzemşah tiyatrosunun konusunu açıklar. Mukaddimenin son bölümlerinde ise şiirin tarifini yapar.

Namık Kemal, Celâleddîn Harzemşah Mukaddimesi'ni ilk kez 1880 yılında Şerh Mecmuası’nda kaleme almış; eserin 1897 yılında Kahire’de baskısı yapılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Namık Kemal”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/namik-kemal