MUHTASAR TÂRÎH-İ OSMÂNÎ (SELÎM SÂBİT EFENDİ)
Osmanlı tarihi
Selîm Sâbit Efendi (d. 1245/1829 - ö. 1309/1911)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Selîm Sâbit Efendi'nin Osmanlı tarihini ele alan tarihi. Ders kitabı olarak yazılan eser, ilk Osmanlı padişahı Osman Bey ile Sultan Abdülhamid dönemine kadar yaşanan olayları ele almıştır. Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin yayımlanmasıyla ilkokullarda ders kitapları okutulması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla ders kitabı yazma yarışması düzenlenmiştir (Takvim-i Vekayi, 1871/S.1216). Açılan bu yarışmayı Selim Sabit Efendi kazanmıştır. 8 Şubat 1875 tarihli karar ile bu eserden 5000 adet olmak üzere ilk baskısı yapılmıştır. 

Eserde Osman Gazi’den başlamak üzere Sultan II. Abdülhamid’e kadar padişahların dönemleri anlatılmıştır. Tarihî konular genel hatlarıyla ele alınmış, derinlemesine incelenmemiştir. Eser, Hicaz ve Edirne başta olmak üzere birçok şehirdeki ilkokullarda tarih ders kitabı olarak kullanılmıştır. II. Abdülhamid’in tahta çıkması ve Osmanlı Mebusan Meclisi’nin açılması gibi güncel olaylara da yer verilmiştir. Eserin özellikle ilk baskısında bazı tarihî hatalar mevcuttur.

Selim Sabit Efendi eserinde Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilişi ve ölümü hakkında sarf ettiği, “Evâhir-i saltanatlarında umûr-ı idâreye bazı mertebe sekte geldiğinden müşârünileyh hal olunup yerine Sultan Murad-ı Hâmis iclâs edilmiş ve bir ay sonra Abdülaziz kendi kendini telef etmiş” satırlarından dolayı 1888 tarihinde, Encümen-i Teftiş ve Muayene Riyaseti görevinden azledilmiştir.

Eser, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesinde A. II/1573 yer numarasıyla kayıtlı hâlde bulunmaktadır. 38 sayfa olan eserin 2. baskısı 1295/1878 yılında İstanbul’da yapılmıştır. Milli Kütüphane’nin katalog bilgilerine göre Muhtasar Tarih-i Osmânî’nin ilk baskısı 1291/1875 tarihinde, Matbaa-i Âmire’de İstanbul’da neşredilmiştir. Yer Bilgisi 06 Mil EHTA 1118’dir. Eserin 1881 yılında 3. baskısı, 1883 yılında 4. baskısı yapılmıştır. 

Yazarın biyografisi için bk. "Selîm Sâbit Efendi". Türk Edebiyatı İsimleri. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selim-sabit-efendi 

Eserden Örnekler


 “Fatih Sultan Mehmed, 22 yaşında calis-i serir-i Osmani olup, (H. 857) senesi iki-üç yüz bin gazi ile İstanbul'u muhasara eyledikte, Balıkpazarı ile Galata meyanına zincir çekilmiş olmağla Dolmabahçe ve Beyoğlu üstünden Kasımpaşa denizine kızaklar vasıtasıyla 70 pare (çekdiri ve kadırga) indirilerek karadan ve denizden bi’l-hücum 51. gün İstanbul feth ve zapt olunup 3. payitaht ittihaz olunmuştur. Bundan başka Sultan Mehmed'in zamanı saltanatlarında "Bosna" ve "Hersek" memleketleriyle "Mora" ve "Kırım" ve "Boğdan" ve Sinop ve Trabzon vilayetleri dahi zapt olunarak iki yüzü mütecaviz şehir ve kasaba Memalik-i Osmaniye’ye ilave kılınmıştır. Asr-ı hümayunlarından cami ve medrese gibi pek çok ebniye-i nafia bina ve inşa olunmuş olup ve Fatih Cami-i Şerifleriyle Eski Saray ve Yeni Saray ve Rumeli Hisarı dahi Gazi-i müşarünileyhin âsâr-ı âliyyesinden bulunmuştur. Fatih Sultan Mehmet elli üç yaşında vefat edip cami-i şerifleri civarında türbe-i mahsûslarına defn olunmuştur. Veladet: 833 Cülus: 855 Saltanat: 31 İrtihal: 886.” (Ata 2009: 384- 385).

Kaynakça


Akyüz, Yahya (1995). “İlk Çağdaş Eğitim Bilimcimiz: Vizeli Selim Sâbit Efendi”. Tarih ve Toplum. 34 (201): 15-21.

Ata, Bahri (2009). “Selim Sabit Efendi’nin Okul Tarihi İnşası”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi  (7): 377-392.

Birinci, Ali (1991). “Bir Kaderi Değiştiren Kitap, Selim Sabit Efendi ve Eseri Muhtasar Tarih-i Osmânî". Dergâh. 2 (15): 18-34.

Ertürk, İbrahim Caner (2013). Osmanlı Devletinde Tarih Eğitimi (1839-1922). İstanbul: Arı Sanat Yayınları.

Kara, Ahmet (1992). Selim Sâbit’te Eğitim. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Öztürk, Cemil (2009). “Selim Sâbit Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C.36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 429-430.

Sarıkaya, Akın (2019). Selim Sâbit Muhtasar Sarf-ı Osmâni (Giriş-Metin-Terimler-Sözlük Dizini-Tıpkı Basım). Yüksek Lisans Tezi. Lefkoşe: Yakın Doğu Üniversitesi.

Temizyürek, Fahri (2000). “Eğitim Tarihimizde Önemli Bir İsim Selim Sabit Efendi”. Uluslararası Vize Tarih ve Kültürü Sempozyumu. Kırklareli: 220-230.

Atıf Bilgileri


Karaman, Oktay. "MUHTASAR TÂRÎH-İ OSMÂNÎ (SELÎM SÂBİT EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhtasar-tarih-i-osmani-selim-sabit-efendi. [Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 REHNÜMÂ-YI MUALLİMÎN (SELÎM SÂBİT) Selîm Sâbit Doç. Dr. Muhittin Turan
Görüntüle
2 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
3 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
6 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
7 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
8 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
9 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle