Riyâzî Mehmed Efendi’nin  kaynakların varlığını bildirdiği eseri. Uşşâkî-zâde İbrahim Hasib Efendi, Zeyl-i Şakâik adlı eserinde “Biri dahi Târîh-i İbn Hallikân’ı ihtisar ve tarz-ı latîf ihtiyâr idüp eser-i celîl itmişdür (agy. 2017: 315).” biçimindeki ifadeyle Riyâzî Mehmed’in İbn Hallikân’ın (ö. 681/1282) Vefeyâtü’l-A‘yân’ını kısaltmasına dayanan bir kitap kaleme aldığını bildirmektedir. Şeyhî Mehmed Efendi (ö. 1144/1731) Vekâyiü’l-Fuzalâ adlı Şakâiku’n-Nu‘mâniyye zeylinde (agy. 2018: I/457), Mustafa Safâyî Efendi (ö. 1138/1725-26) Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâidi’l-Eş‘âr adlı şuara tezkiresinde (agy. 2005: 201) aynı ibarelerle bu bilgiyi tekrarlamaktadır. Mecelletü’n-Nisâb (Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin yz: 237b), Osmanlı Müellifleri (Bursalı Mehmed Tahir 2016: 610) ve Sicill-i Osmânî’de (Mehmed Süreyya 1996: V/1398) de Riyâzî Mehmed Efendi’nin eserleri arasında Muhtasar-ı İbn Hallikân sayılmaktadır. Riyâzî Mehmed Efendi’nin hal tercümesinin yer aldığı diğer kaynaklar olan Keşfü’z-Zunûn  (Kâtib Çelebi 2014: I/347), Rıza Tezkiresi (Zavotçu 2009: 237-238), Tezkire-i Mucib (Altun 1997: 33), Zübdetü’l-Eş‘âr (Kayabaşı 1997: 326) ise Muhtasar-ı İbn Hallikân hakkında herhangi bir bilgi vermemektedir. Franz Babinger (ö. 1967) kaynaklardaki bilgiyi “İbn Hallikân’ın Vefeyât el-A‘yân adlı eserini kısaltarak Türkçeye çevirmiştir.” biçiminde yorumlayarak paylaşmıştır (Babinger 1992: 195). Ayşe Yıldız ise Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü “Mehmed Riyâzî Efendi” maddesinde Babinger’in eser hakkındaki yorumunu “Vefeyât el-Ayân adlı eserin Türkçe tercümesi” şeklinde değiştirmiştir (agy. 24.04.2022). Söz konusu eser hakkında ilk bilgiyi veren Uşşâkî-zâde İbrahim Hasib ile ondan iktibas yapan diğer kaynaklar sadece Riyâzî’nin İbn Hallikân’ın kitabını kısalttığını belirtmekte, Muhtasar-ı Vefeyâtü’l-A‘yân’ın diline değinmemektedir. Nitekim Arapça yazılan Vefeyâtü’l-A‘yân’ın Muhtasar’ı Türkçe olabileceği gibi Arapça da olabilir. Dolayısıyla söz konusu eserin Vefeyâtü’l-A‘yân’ın Türkçe tercümesi olduğu tespitine ihtiyatla yaklaşmak gerekir. Riyâzî Mehmed Efendi’nin Muhtasar-ı İbn Hallikân adlı eserinin herhangi bir nüshası şu ana kadar tespit edilebilmiş değildir.

Riyâzî Mehmed Efendi’nin biyografisi için bk. “RİYÂZÎ, Mehmed Riyâzî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riyazi-mehmed-riyazi-efendi