Recaizâde Mahmut Ekrem’in telif olunan ilk hikâyesi. Ön sözünde bulunan 26 Mart 1304/7 Nisan 1888 tarihinden hareketle yazılışı ve yayımlanışı arasında iki yıl olduğu tahmin edilen Muhsin Bey, Tanzimat neslinin büyük bir bölümünde görülen ikili başlık yapısının devrin teamülüne uygun bir şekilde kullanıldığı “yahut” bağlacından önce kullanılan “Muhsin Bey” ibaresiyle merkeze alınan kahramanın vurgulandığı söylenebilir. Ancak dönemin diğer roman ve hikâyelerinde bağlaçtan sonra kullanılan isimlendirmenin ise eserin konusuna ilişkin bir vurgu yaptığı görülmekteyken bu eserde doğrudan doğruya böyle bir anlam ilişkisi kurmak mümkün görünmemektedir. Örneğin sanatkârın tek romanında bağlaç kullanımından sonraki ifade olan “Bihruz Bey’in Âşıklığı” ile romanın konusu arasında doğrudan doğruya bir bağlantı vardır. Söz konusu hikâyede ise böyle bir kullanım yerine gösterge değerine sahip olan “şairlik” ve “hazin” sözcükleri tercih edilmiştir. Sanatkârın buradaki tavrı henüz şiirleri için dahi görülmesi mümkün olmayan bir yerdeşlik unsuru olarak anlamlandırılmalıdır.

Ön sözündeki tarih itibariyle Türk edebiyatında ilk kez Ekrem Bey tarafından kullanılan tekniğe göre Muhsin Bey’in eser boyunca şair ruhlu bir genç olarak gösterilmesi hikâyenin dilini de etkilemiş, bu uzun hikâye imgesel anlatımı ve şiirsel üslubuyla okuyucuya sunulmuştur. Sevgilisi Dilara’nın ölümünün ardından bir gencin hissettiklerinin anlatıldığı hikâye teknik olarak daha ziyade Çehov tarzı hikâyeye yakındır.

Tekniğin son derece zayıf olduğu metinde bir yönüyle ismi anılan gencin sevgilisi öldükten sonrası anlatılmak istenmekte ancak diğer yönüyle de anlatılacakların şairlik mesleğiyle olan münasebetinin dikkatlere sunulması arzulanmaktadır. Bu durumda olay örgüsü Muhsin Bey merkeze alınarak kurgulanmakta ancak şairane olmayan kısımların anlatılmasından kaçınılmaktadır. Burada eksik olan nokta Muhsin Bey’in şair oluşunun metin boyunca söylenememesi, yalnızca tavır ve hislerinin şairane olmasıdır. Üstelik hazin olan netice yalnızca bu karamsar his dünyasındaki Muhsin Bey’in de ölmüş olmasından ibarettir. Demek ki sanatkâr, okuyucu veya anlatıcı açısından değil bir sanatkâr olarak kendi bakış açısından ulaştığı neticeyi aktarmak istemektedir.

Eser, İstanbul'da İstepan Matbaası'nda basılmıştır.

Sanatkârın biyografisi için bk. “Recaizâde Mahmud Ekrem”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahmut-ekrem-recaizade