- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kastamonulu Yûsuf - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
- Eser Yazılış Tarihi:13 Ramazan 913/26 Ocak 1508
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:15/01/2022
MUHAMMEDİYE (YÛSUF)
Hz. Muhammed'in hayatı, övgüsü ve dini nasihatlerKastamonulu Yûsuf (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kastamonulu Yûsuf’un Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sine nazire olarak yazdığı eser. Bu eserin varlığından Vasfi Mahir (2016), Abdülbaki Gölpınarlı (2006) ve Âmil Çelebioğlu’nun (1996) çalışmalarında söz edilmektedir. Eserin adı, hem sebeb-i te’lif hem de hâtime bölümünde “Muhammediye” olarak belirtilmektedir. Sebeb-i te’lif kısmında anlatıldığı üzere Yûsuf, dostlarının kendisinden Hz. Peygamber’in vasıflarının anlatıldığı bir eser yazmasını istemeleri ve Yazıcıoğlu’nun Muhammediye’sinin zor anlaşıldığından yakınmaları üzerine o esere bir nazire olarak Muhammediye’yi kaleme almıştır. Yazımı dört ay süren eser, 13 Ramazan 913/26 Ocak 1508 tarihinde tamamlanmıştır.
Muhammediye'nin nazım şekli mesnevidir. Metinde farklı vezinlerle yazılmış kaside ve kısa manzumelere de yer verilmiştir. Genel itibarıyla baştan sona "mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün" kalıbı kullanılmıştır. Müellif, hâtimede eserin beyit sayısını 11690 olarak vermektedir. Ancak tenkitli metnin kurulması ile beyit sayısının 11834’e ulaştığı görülmektedir. Eserde, asıl vezinden farklı bir vezinle yazılmış 17 tekrarlı beyit mevcuttur. Bu beyitler 6 ile 10 arasında değişen sayılarda olmak üzere toplamda 127 defa tekrarlanmaktadır.
Muhammediye klasik mesnevi düzenine göre tertip edilmiş olup giriş, konunun işlendiği bölüm ve bitiş olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümü, besmele ve hamdele beytinden sonra ilk beş beyti Arapça olan bir tevhidle başlar. Sonrasında na't, dört halifeye övgü ve sebeb-i te’lif kısımları gelir. Konunun işlendiği bölüm “Âgâz-ı Kitâb” başlığıyla başlar. Bu bölümde yaratılış, Hz. Peygamber’in hayatı, kıyamet alametleri ve ahiret hayatı olmak üzere üç ana konu ele alınır. Bitiş bölümü “Hâtimetü’l-Kitâb” başlığını taşır. Bu bölümde Muhammediye’nin yazılışıyla ilgili bazı bilgiler verilir ve dua edilerek eser sonlandırılır. Eserin konu bakımından kaynakları; Kur’ân-ı Kerîm, Kur’ân tefsirleri, hadisler, meşayıh sözleri ve İsrâiliyat olarak tespit edilebilir. Muhammediye, Hz. Peygamber’in hayatını konu edinmesi bakımından siyer olarak nitelendirilebilir. Bununla birlikte peygamber övgüsüne sıkça yer verilmesi nedeniyle na't, okuyucuya/dinleyiciye her fırsatta nasihatte bulunulması sebebiyle nasihatname özelliği de göstermektedir. Dolayısıyla ayrıntıya gidildiğinde bu sayılan üç nazım türünün hiçbiri eserin kapsamını tam olarak karşılamamaktadır.
Muhammediye, herkesin okuması ve anlaması gayesiyle yazıldığı için sanatlı/süslü söyleyişlerden uzak, açık ve anlaşılır bir anlatıma sahiptir. Yer yer sohbet üslubuyla okuyucuya ders ve öğütlerin verildiği eserde akıcı ve sürükleyici bir anlatım kendini gösterir. Sade bir dil kullanılması, zincirleme tamlamaların azlığı, ayet ve hadislerin nazmen tercüme edilmesi, eş/yakın anlamlı kelimelerin bir arada kullanılması, sohbet havasını yansıtan ifadelerin kullanımı, “dedim-dedi”li yapılar eserin anlatımında ön plana çıkan özelliklerdendir. Yazıldığı tarih itibarıyla Muhammediye, bir geçiş dönemi eseri olarak kabul edilmelidir. Çünkü Eski Anadolu Türkçesinin (13-15. yüzyıllar) yerini yavaş yavaş Osmanlı Türkçesine (16-20. yüzyıllar) bırakmaya başladığı bir dönemde yazılmıştır. Bu nedenle eserde, Eski Anadolu Türkçesine ait dil özellikleri yaygın biçimde görülmektedir. Eserin altı nüshası tespit edilmiştir.
Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si üzerine bir doktora tezi hazırlanmış (Kavaklıyazı 2018) ve bu çalışma daha sonra yayımlanmıştır (Kavaklıyazı 2019).
Eserden Örnekler
Beyânu Marazı Resûli’llâh Salla’llâhu Aleyhi ve Sellem
(...)
Pes itdi hamdeleyle feth-i bâbı
Dönüben bunlara kıldı hitâbı
Didi pes küllü şey’in hâlikün ol
Ana göre gerekdür tutasız yol
Gönül dünyâya virmek bî-vefâdur
Kim anun hep safâsı pür-cefâdur
Anun-çün sizi halk eyledi Allâh
Biline tâ cihânda bende vü şâh
Mu‘ayyen bildünüz kâdir Hudâdur
Resûli hem Muhammed Mustafâdur
Haber virdi size Hakdan resûli
Kamu bildürdi hep reddi kabûli
Şu yol kim ben didüm adın şerî‘at
Gerek naks itmeyesiz andan elbet
Benüm şer‘ümden ol kim kıldı noksân
Bilün kim nâkıs oldı anda îmân
Şular kim şer‘i ortadan götürdi
Bilün tahkîk kim dînin yitürdi
Hakun emrinde nefse cebr idün siz
Hudâdan her ne gelse sabr idün siz
Hazer kılun dahı nehy itdüginden
Tutun sünnetleri kim kılmışam ben
Tutun emmâre nefsi size düşmen
Ki hâlî olmaz ol hırs u emelden (Kavaklıyazı 2019: 487)
Kaynakça
Çelebioğlu, Âmil (1996). Muhammediye I-II. İstanbul: MEB Yay.
Gölpınarlı, Abdülbâki (2006). Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
Kavaklıyazı, Ahmet (2018). Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Kavaklıyazı, Ahmet (2019). Kastamonulu Yûsuf’un Muhammediye’si (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yay.
Kocatürk, Vasfi Mahir (2016). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi: Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. İstanbul: İKÜ Yayınevi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
3 | DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
4 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
5 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
6 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
7 | KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
9 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
10 | HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD | ? | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
11 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
12 | DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
13 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
15 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
16 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
22 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |