Yazıcıoğlu Muhammed’in Osmanlı kültüründe iz bırakmış en meşhur eseri. Eserin tam adı Kitâbu Muhammediyye fî Na‘t-i Seyyidi’l-Ȃlemîn Habîbillâhi’l-A‘zam Ebi’l-Kâsım Muhammedi'l-Mustafâ’dır. Kısaca Muhammediye olarak şöhret bulan eser, başlıkta geçtiği üzere Hz. Muhammed'i övmek ve yüceltmek adına kaleme alınmış na‘t türünde bir manzumedir. Eserin adı hem "Hz. Muhammed'in vasıflarına ve hayatına ait" manâsını hem de müellifin adına nispetle "Yazıcıoğlu Muhammed'e ait bir eser" anlamını çağrıştırmaktadır.

Muhammediye, müellifin daha önce Arapça kaleme aldığı Megâribü'z-Zamân adlı eserinin serbest tercümesinden ibarettir. Megârib'in ve sonrasında Muhammediyye'nin yazılış sebeplerinden biri, kardeşi Ahmed Bîcan'ın böylesi bir eser kaleme alması için ağabeyini teşvikidir. Diğer sebebi ise rüyasında Hz. Peygamber'in (sas) müellife irşat, telkin, ilham ve işarette bulunmasıdır. Kitabın yazımına 850/1446-47 senesinde başlayan Yazıcığolu Muhammed, eseri  Gelibolu’da, üç senede tamamlamıştır.

Beyit sayısı yazmalarda farklılık arz etse de eserin müellif hatlı nüshasında 9008 adet beyit mevcuttur. Eserde hakim nazım şekli terci-i benddir. Eser, baştanbaşa na‘t ve münacat türündedir. Tahkiye kısımlarının dışında eserde tevhid, methiye, miraciye, şemâil gibi türlerin varlığı da görülür. Aynı vezin kalıbının uzun ve kısa şekillerinin nöbetleşe kullanımı, eserin orijinal taraflarından birini oluşturur.

Farklı konulardaki manzumelerden oluşan Muhammediye üç ana bölüme ayrılabilir: Eserdeki 1-1413. beyitler yaratılışla ilgili birinci bölümü, 1414-4756. beyitler Hz. Muhammed’in doğumu, hayatı, savaşları, mucizeleri ve yakınlarıyla ilgili ikinci bölümü, 4757-8765. beyitler kıyamet alametleri ve ahiret hayatıyla alakalı üçüncü bölümü oluşturur. Bu kısımdan sonra "Hâtimetü'l-Kitâb" başlığı altında kitabın sonu yer alır. Muhammediye'de, mürettep bir eserdeki başlangıç ve tertibe uygun bir sıra gözetilmiştir. Besmele'den sonra ilk iki beyti Arapça olan on beyitlik mülemma bir tevhid ile esere girilir. Tevhidden sonra yirmi beyitlik na‘t-ı Resûlullâh kısmı gelir. Bundan sonraki on bir beyitlik kısım "Fî-na‘t-ı Hulefâi'r-Râşidîn" başlığını taşır. Burada dört halife ve Hz. Peygamber'in torunları bariz özellikleriyle methedilirler. Otuz ikinci beyit ile yetmiş birinci beyit arasında "sebeb-i telif" kısmı yer alır. Yetmiş ikinciyle yüz otuz altıncı beyitler arasındaki "İftitâh-ı Kitâb" kısmında, ilkine nazaran daha sanatlı ve tasavvufî ikinci bir tevhid bulunmaktadır. Yüz otuz yedinci beyitten itibaren, asıl birinci bölüm yani "yaratılış" kısmı başlar. Burada yer yer âyetlere, hadislere ve çeşitli tefsirlere dayanılarak devriye tertibi, arşiye şeklinde sırayla anlatılır. "Tertîbü'l-Enbiyâ" başlığını taşıyan ikinci bölümde Âdem'den sonra gelen peygamberler sırasıyla ve belirgin özellikleriyle anlatılır. Sıra Hz. Muhammed'e geldiğinde doğumundan vefatına kadarki hayatı yani çocukluğu, göğsünün yarılıp temizlenmesi, annesi ve dedesinin vefatları, Hz. Hatice (ranhâ) ile evliliği, kendisine vahiy inmesi, insanlara dini tebliği, şemâili, sîreti, miracı, hicreti, mucizeleri, gazaları, veda hutbesi, vefatından evvel helalleşme faslı, ahirete irtihâli zikredilir. Üçüncü bölümde önce kıyamet ve alametleri ardından kıyametten sonraki fasıllar tasvir edilir. Yazıcıoğlu, "Hâtimetü'l-Kitâb" başlıklı beyitlerde ise ilk görüşünden itibaren Hz. Muhammed'i iki kere daha rüyada görmüş olduğunu, eseri neden yazdığını, dostlarını ve hocalarını, eser için istifade ettiği kaynakları belirtir. Bir dua ve münacatla ve en sonunda da bir salavat beytiyle eserini nihayete erdirir.

Muhammediye'den önce mevlid veya benzeri türde dinî muhtevalı eserler bulunmakla beraber bunlar hacimce küçük ölçeklidir. Muhammediye, beyit sayısıyla konusu içinde en hacimli ilk manzum Türkçe eser olarak edebiyat tarihindeki yerini almıştır. Eserde kullanılan vezinlerin değişkenlik göstermesi, uzun kalıpları kısa kalıpların takip edişi, eserin yazıldığı devirde ve muhtemelen sonrasında da görülmemiş bir farklılıktır. Şairin manzum bir eser kaleme aldığını unutmuş görünerek konuşma dili ve sohbet havası içerisinde konuyu anlatmaya devam ederken ansızın İlahî aşkın heyecanı ve tasavvufun kelimelere yüklediği mana derinliğiyle şiiriyetin üst katmalarına yükselmesi, onu ve eserini çağdaşlarından ayıran bir diğer özelliktir. Muhammediye, birçok mesnevî gibi tek bir zümreye hitap etmemiştir. Basit kısımlarıyla avama, tasavvufî ve şairane kısımlarıyla havassa hitap etmektedir. Dilinin ağır ve ağdalı oluşuna dair tenkitler de bulunmaktadır. Bu sebeple eser üzerine nazire yahut daha sade bir dille nesir denemeleri olmuştur. Ancak bunların çoğu unutulmuş, hatırlananlar ise Muhammediye'nin şöhretinin önüne geçememiştir. Muhammediye hâlen yaşamak ve bir benzeri olmamak bakımından Süleyman Çelebi'nin (ö. 825/1422) Mevlid'i gibi kendi türünde tek kalabilmiştir.

Muhammediye'nin müellif hatlı harekeli nüshası bugün Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv ve Neşriyat Müdürlüğü Kütüphanesi 43I/A'da kayıtlıdır. Eserin yetmişe yakın nüshası İstanbul’da, yüzün üzerinde nüshası Anadolu’da, ondan fazla nüshası da Londra, Vatikan ve Kahire başta olmak üzere yurt dışındaki kütüphanelerde bulunmaktadır. Yazma nüshaların birkaç istisna dışında harekeli nesihle istinsah edildiği görülmektedir. Gerek yazma ve gerekse matbu nüshaların sadece İstanbul kütüphanelerinde ve özel koleksiyonlarda değil, Anadolu ve dünya kütüphanelerinde de bol miktarda bulunuşu Muhammediye'nin ne derece meşhur ve yaygın olduğunun somut delillerinden biridir. Bu yönüyle Muhammediye, Türk edebiyatı tarihi içerisinde bu kadar bol yazma ve matbu nüshası bulunan nadir eserlerden biridir (Çelebioğlu 2018: 55-78). Arap harfleriyle yirminin üzerinde baskısı gerçekleştirilmiş olan eserin Latin harfleriyle ilk baskısı 1969 yılında Agâh Güçlü tarafından yapılmıştır. Eser üzerinde akademik anlamda ve doktora düzeyinde ilk çalışma 1971'de Âmil Çelebioğlu tarafından yapılmıştır. Bu çalışma, 1975 senesinde metin kısmı günümüz Türkçesine yaklaştırılarak müellif ile eseri hakkında kısa bir giriş ve lügatçe ile birlikte inceleme kısmının önemli bir bölümü verilmeden yayımlanmıştır. Bundan yaklaşık on sene sonra Abdulkadir Akçiçek tarafından izahlı bir neşri yapılmıştır. Çelebioğlu'nun vefatından sonra Sebahat Deniz ve Nihat Öztoprak, 1975 baskısında çıkartılmış olan inceleme bölümünü tekrar ilave ederek 1996'da basılmasını sağlamışlardır. Çelebioğlu'nun bu çalışması Öztoprak'ın sunumuyla bazı eksiltme ve ilavelerle 2018’de tekrar yayımlanmıştır. Muhammediye üzerinde Can (1977), Durmuş (1977) ve Dübüş (1977) mezuniyet; Kutlu (1998), Aslantaş (2007), Akkuş (2010), Gümüş (2011), Özden (2019), Ay (2020), Ergiri (2020) yüksek lisans; Çelebioğlu (1971), Yılmaz (2020), Dönmez (2020) doktora çalışması yapmışlardır.

Şairin biyografisi için bk. “Yazıcıoğlu Mehmed Efendi, Şeyh Mehmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yazicioglu-mehmed-efendi-seyh-mehmed