Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’nin (ö. 855/1451) Muhammediyye adlı Türkçe manzum eserinin, Esîrî (ö. 1000/1591/92) mahlaslı, hayatı hakkında oldukça sınırlı bilgiler bulunan bir müellif tarafından yine Türkçe olarak nesre çekilmiş hali.

Bazı kütüphane kayıtlarına "Şerh-i Muhammediye" olarak geçen eseri Birnbaum, “Tercüme-i [Risâle-i] Muhammediye” olarak kaydetmiştir (Birnbaum 2015: 243). Yazarının verdiği bilgiler dikkate alınırsa eser bir şerhten ziyade manzum olan kaynak metnin mensur hale getirilmesinden oluşan bir yeniden yazımdır. Nitekim Sadık Yazar da eseri bir dil içi çeviri olarak değerlendirip kısaca tanıtmıştır (Yazar 2011: 253-54).

Kısa bir hamdele ve salveleden sonra eserinin yazılış sebebini açıklayan Esîrî, birçok yeri gezdikten sonra nihayet Kızılhisar’ı vatan bağlayıp burada ikamet etmeye başladığını, bu yörenin halkı ile kaynaştığını ifade eder. Hayatını burada idame ettiği günlerden bir gün, dostlarından biri Muhammediye’yi övgü dolu ifadelerle anıp Esîrî’ye bu eseri yeniden yazmasını ister. Dostunun dilinden ifade ettiğine göre Esîrî, Muhammediye’yi çok önemli bir kitap olarak telakki etmekte olup içerdiği konular göz önüne alındığında onun bir benzeri yazılamayacağını düşünmektedir. Bununla birlikte müellifinin kafiyeye uygun kelimeler bulmak maksadıyla anlaşılması zor, kapalı kelimelere başvurması (…bahrı hurûf-ı hecâ üzre olmağın kâfiyeleri teng olunup bi’z-zarûre edâ-yı murâd içün gâmiz lügât ve muğlak ibârât getürilüp…) (Esîrî, Muhammediye, 1b-2a) sebebiyle insanların bu metni anlamada zorlandıklarını düşünmektedir. Kaynak metnin bu yapısını dikkate alan Esîrî, eserin bu külfetli durumunu ortadan kaldırmak için manzum olan eseri mensur olarak yeniden yazarken metnin herkes tarafından anlaşılması için açık ve herkes tarafından bilinen (rûşen ibâret ile ve meşhûr lügât) kelimeleri kullanacağını vaat eder.

Eserin yazılış tarihi net olarak ifade edilmemişse de metinde yer alan bazı karinelerden 1546 dolaylarında yazıldığı anlaşılmaktadır. Eser dil ve anlatım üslubu açısından değerlendirildiğinde, yazarının belirlediği amaca uygun olarak, herhangi bir inşa (estetik nesir) kaygısı güdülmeksizin yalın bir dil ve sade bir anlatımla kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Birnbaum’un ifadesine göre eser, meclislerde halk kitlelerine okunmak üzere yapılandırılmıştır. (2015: 243) Yazıcıoğlu’nun Muhammediye’si ile ilgili birçok kaynakta bahsi geçen Esîrî’nin bu eseri Eleazar Birnbaum tarafından müstakil bir makale ile tanıtılmıştır (2007).  Bu tanıtmasını, yakın zamanlarda neşredilen kataloğuna da büyük oranda olduğu gibi almıştır (2015). Eserin Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi 2581, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmaları 489, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 1967, Makedonya Milli Kütüphanesi OMCT II/808 ve Eleazar Birnbaum’un özel kütüphanesi (numara: T62) olmak üzere sayfa yapısına göre 200-300 varaktan oluşan birkaç nüshası bulunmaktadır.

Eser üzerine Nehri Aydınçe bir doktora tezi hazırlamaktadır. 

Yazarın biyografisi için bk. “Esîrî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esiri