“Gümnâm” mahlasını kullanmakla birlikte “Hırkatî” adıyla meşhur olan Uygur şairin kaleme aldığı alegorik aşk mesnevisi. 3216 beyitten oluşan eser, temelde “Hamd ü Senâ”, “Na‘t-ı Resûl”, “Ağaz-ı Kitâb-ı Muhabbet-nâme ve Mihnet-kâm” isimli üç bölümden oluşur. Eserin 115-197 sayfaları arasında destanla ilgisi olmayan şiirler yer almaktadır (Boltabayev 2012: 1-2). Türk dünyasında ortak bir tema olan Gül ile Bülbül hikâyesi Hırkatî, Salâhî, Kara Fazlî, İznikli Bekâyî gibi şairler tarafından müstakil eser olarak işlenmiştir (Bakırcı 2015). Uygur divan şairi Hırkatî’nin bu eserinde de baş kahramanlar “gül” ile “bülbül”dür. Bir diğer önemli kahraman ise “sabâ”dır. Sabâ, bahçedeki en güzel çiçek olan gül için bülbülü uygun çift olarak bulur ve onları buluşturur. Onların mektuplarını taşır. Daha sonra gül, bülbülün kendisine olan aşkını sınamak için soğuk davranır. Bülbül de gülün dikenini bahane ederek onu terk eder. Her ikisi de uzun zaman ayrılık acısı çeken kahramanlar, hikâyenin sonunda yine sabâ vasıtasıyla buluşurlar ve hikâye vuslat ile sona erer (Boltabayev 2012: 1-4).

Eserin tek nüshası bulunmaktadır. 1954 yılında Kaşgar’ın Yengihisar ilçesinde bulunan bu nüsha, Şincang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi 004 numarada kayıtlıdır. Eser, ilk kez 1957 yılında Tarim dergisinin 4 ve 5. sayılarında tanıtılmıştır. 1982 yılında ise Rehmitulla Cari Ependi tarafından Uygur Türkçesi ile Doğu Türkistan’da Şincang Seneti isimli dergide yayımlanmıştır (Yüsüp 1993: 78). Ardından İsrapil Yüsüp ve Abdukeyyum Hoca tarafından 1993 yılında Uygur Türkçesiyle Bulak dergisinde yayımlanmıştır (Yüsüp 1993: 89-115). Eser üzerinde Türkiye’de ise Saidbek Boltabayev tarafından 2012 yılında yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Boltabayev 2012).

Şairin biyografisi için bk. “Hırkatî, Muhammed Emin Hocamkulu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hirkati-muhammed-emin-hocamkulu