MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ)
belâgat kitabı
Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde (d. 1257/1841 - ö. 1322/1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdurrahman Süreyyâ tarafından yazılan belâgatin beyân, me’ânî ve bedî’ bahislerini ele alan eser. Mîzânü'l-Belâga, Abdurrahman Süreyyâ’nın Mekteb-i Hukuk’ta verdiği Edebiyât-ı Osmâniye derslerinin kitaplaştırılmış hâlidir.


Eser bir dibace, bir mukaddime ve otuz dokuz dersten oluşmaktadır. Müellif, dibâcede eserini Türk dilinin kurallarını belirlemek amacıyla yazdığını belirttikten sonra mukaddimede her dilin ayrı bir belâgatı olduğunu ve bu eserde yalnızca Türkçe belâgatı işleyeceğini vurgulamıştır. Ayrıca dibace bölümünde bu eserin ikinci kısmının cedel, hitâbet, şiir, safsata, müşâgabe gibi konulardan oluşan Mîzânü’l-Hitâbe isimli bir risalenin oluşturacağını kaydetmiştir ancak ismi geçen bu risale neşredilmemiştir.  Devamında otuz dokuz dersin ilk üç dersi kelimede, kelamda ve mütekkellimde fesahate ayrılmıştır. Ardından yine üç başlık altında belâgat ele alınmaktadır. Dördüncü ve yirmi sekizinci dersler me’ânî; yirmi dokuzuncu ve otuz altıncı dersler beyân ve otuz yedinci ve otuz dokuzuncu dersler ise bedî’ye ayrılmıştır. Konular ele alınırken teorik bilgilerin yanı sıra edebî metinlerden çok sayıda örnekler verilmiştir. Özellikle manzum örneklerde Nedim, Nef’î ve Nâbî’nin şiirlerinden alıntılar yapılmıştır.


Eser klasik belâgatın çerçevesini korumakla birlikte konuları ele alış tarzı bakımından yenidir (Saraç 2004: 338). Mîzânü'l-Belâga, 1305/1885’te İstanbul’da basılmıştır ve 405 sayfadır. Eserin metni ve incelemesine dair bir doktora tezi yapılmıştır (Baranoğlu 1999).


Yazarın biyografisi için bk. “Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdurrahman-sureyya-mirduhizade

Eserden Örnekler


Bir lisânın intizâmı dahi mazbûtiyyetine vâbestedir. Mazbûtiyyet şerefinden mahrûm olan şeref-i intizâmdan dahi mahrûmdur. Fi’l-hakîka hasbe’l-kâ’ide bir lisânın hükmü, meziyyeti bilinmedikçe medâr-ı hüküm yalnız sünûhât-ı fikriyyeden ibâret kalır. Binâberîn herkes kendi sânihası üzerine ibtinâ-yı hükmederek ekseriyyetle tehâlüf-ârânın husûlü tabî’îdir. Bundan başka zâbıta altına alınmayan bir lisân ne kadar latîf olsa ecânibe pek vahşî görünerek ta’mîmi derece-yi istihâleye varıyor. İşte bu dakâyık-ı mühimmeye mebnî lisân-ı Osmânînin hüküm ve meziyyetini alâ-kadri’l-istitâ’a tebyîn maksadıyla Mîzânü’l-Belâga’nın te’lîf ve tedrîsine başlayıp bihamdi’llâhi te’âlâ mazhar-ı muvaffakiyyet oldum. Lisân-ı Osmânînin ecânibe ta’mîmi dahi maksad-ı âcizânemin cümle-yi mütemminâtından oldugu cihetle dört beş yaşındaki çocukların takdîr edebilecekleri nikât ve dakâyıkı ifâdeden dahi çekinmedim. Bununla berâber Mîzânü’l-Belâga’nın kısm-ı sânîsini teşkîl eden Mîzânü’l-Hitâbe risâlesi dahi an-karîb nazargâh-ı umûmîye vaz’ olunacakdır (Baranoğlu 1999: 3)

Kaynakça


Baranoğlu, Şahin (1999). Abdurrahman Süreyyâ, Mizânü’l-Belâga (Metin-Dizin). Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Saraç, M.A. Yekta (2004). “Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları”. Journal of Turkish Studies, Harvard University, 27: 311-344.

 

Yetiş, Kazım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Sâhasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: AKM Yay.

Yetiş, Kâzım (2006). Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yay.

Atıf Bilgileri


KILIÇ, MUSTAFA. "MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mizanu-l-belaga-abdurrahman-sureyya-tees-1435. [Erişim Tarihi: 04 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TA'LÎKÂT-I BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (ABDURRAHMÂN SÜREYYÂ) Abdurrahmân Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
2 SEFÎNE-İ BELÂGAT (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahmân Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
3 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
4 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
5 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
6 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
7 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
8 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
9 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
11 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle
12 KAYIKLA BİR CEVELÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle