MİRKÂTÜ'L-EDEB (AHMEDÎ)
Arapça-Farsça manzum lügat
Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır (d. 735/1334-35 ? - ö. 812/1410’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmedî’nin kaleme aldığı Arapça-Farsça manzum lügat. Aydınoğulları’ndan Îsâ Bey’in oğlu Hamza Bey için yazılan Mirkâtü’l-Edeb, 816 beyitten müteşekkil olup her biri “Kıt'a” başlığını taşıyan, farklı vezinlere ve farklı uzunluklara sahip 50 bölümden meydana gelmektedir. 48. kıt'ada Arapça sarf, 49. kıt'ada Arapça avâmil harfleri, 50. kıt'ada Arapça zamirler hakkında açıklama yapılmaktadır. Metinde 3084 Arapça kelimenin anlamı Farsça olarak verilmiştir. Böylece toplam Arapça ve Farsça kelime sayısı 6188’i bulmaktadır. Eserin sonunda tıp, astronomi, astroloji, matematik, fıkıh gibi değişik konuları içeren 22 kıt'a daha vardır (Temizel 2018: 119, 118). Ahmedî; bu kıtalarda ebced hesabı, ebced hesabı ile çarpım tablosu, menfaatlerin paylaşımı, caiz ve caiz olmamanın mahiyeti, koyundan yenmesi haram olan şeyler ve dört kefaret, Ramazan ayında yemek yemenin mubah olması, bağıştan vazgeçilmesine engel durumlar, ayların ilk günleri, mizaçların sayısı ve terkiplerin tanınması, kalıtsal ve bulaşıcı hastalıklar, cisimlerin ve madenlerin ağırlıkları, gezegenler ile burçların sayıları, yedi gezegenin şeref yerleri, ayın doğuş ve batış saatleri, burçların payları, tüm burçlarda güneş miktarının bilinmesi, burçlar, dereceler ve dakikalar, aydınlığın ve güneşin burçlar açısından yeri, tüm zamanlarda ayın yeri, aşere-i mübeşşere ile önde gelen peygamberlerin isimleri hakkında bilgi vermiştir (Kartal 2015).

Mirkâtü’l-Edeb’in 8 nüshası tespit edilmiştir: Konya Mevlâna Müzesi Kütüphanesi, İhtisas Bölümü, 2524/2; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Ahmed III. Bölümü, 2732/4; Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Yz. A. 499/1; Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Yz. A. 163; Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail Paşa, 644/1; Manisa İl Halk Kütüphanesi, Genel, 2848; Süleymaniye Kütüphanesi, Şazeli, 147/6; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Seminer Kütüphanesi, 3923. Bu nüshaların tamamının mukaddime ve ana bölümleri manzumken, bir tek Konya Mevlâna Müzesi Kütüphanesindeki yazmanın mukaddimesi mensurdur. Eserin ikinci defa elden geçirildiği ancak bunun kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir (Temizel 2002: 204-206).

Manzumeyle ilgili olarak Ali Alparslan (1960)’ın ve Nihat Çetin (1965)'in birer makalesi bulunmaktadır. Ali Temizel ise içinde bu metnin de yer aldığı bir doktora tezi hazırlamıştır (2002).

Şairin biyografisi için bk. “Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-taceddin-ibrahim-bin-hizir 

Eserden Örnekler



Kaynakça


Alparslan, Ali (1960). “Ahmedî’nin Yeni Bulunan Bir Eseri: Mirkat-i Edeb”. İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 10 (1): 35-40.

Çetin, Nihat M. (1965). “Ahmedi’nin Mirkatü’l-Edeb’i Hakkında”. Türkiyat Mecmuası, XIV: 217-230.

Kartal, Ahmet (2015). “Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-taceddin-ibrahim-bin-hizir [Erişim tarihi: 09.08.2021]

Temizel, Ali (2002). Ahmedî'nin Farsça Eserleri -Tenkitli Metin-İnceleme-Tercüme ve İndeks-. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Temizel, Ali (2018). “Ahmedî'nin Farsça Eserleri”. Ahmedî Sempozyumu Bildirileri Kitabı. (ed. A. Yıldız). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yay. 109-132.

Atıf Bilgileri


Gülüm, Emrah. "MİRKÂTÜ'L-EDEB (AHMEDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mirkatu-l-edeb-ahmedi. [Erişim Tarihi: 27 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Araş. Gör. Fatih UĞUR
Görüntüle
2 İSKENDER-NÂME (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Doç. Dr. İsmail AVCI
Görüntüle
3 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
4 TERVÎHÜ’L-ERVÂH (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Araş. Gör. Fatih UĞUR
Görüntüle
5 MÎZÂNÜ’L-EDEB (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Dr. Emrah Gülüm
Görüntüle
6 Mİ’YÂRÜ’L-EDEB (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Dr. Emrah Gülüm
Görüntüle
7 BEDÂYݑܒS-SİHR FÎ SANÂYݑݒŞ-Şİ’R (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Dr. Emrah Gülüm
Görüntüle
8 KASÎDE-İ SARSARÎ ŞERHİ (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
9 HAYRETÜ’L-UKALÂ (AHMEDÎ) Ahmedî, Tâceddîn İbrâhîm bin Hızır Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
10 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
11 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
12 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
13 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
14 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
15 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
16 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
17 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
19 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle