Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi tarafından 1048 Ramazan’ında (1639) süslü nesir üslûbuyla yazılmış bir kısâs-ı enbiyâdır. Dibacede verilen bilgilere göre Bağdat Seferi’nden zaferle dönüşünün ardından IV. Murad’a takdim edilmek üzere hazırlanmıştır. Bu eser daha sonra aynı müellifin Ravzatü’l-Ebrâr adlı tarih kitabının başına ilave edilerek dönemin padişahının devrine kadar geçen tarihsel olayları kapsayacak şekilde genişletilmiştir (Benli 2021).

Eserde hayatlarına yer verilen peygamberler sırasıyla şunlardır: Hz. Âdem, Şit, İdris, Nuh, Hud, Lokman b. Ad, Salih, İbrahim, Lut, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Eyyub, Şuayb, Musa, Harun, Hızır, İlyas, Yuşa, Hezekıyel, Elyesa, İşmuyel, Davud, Süleyman, Şa’ya, Eremya, Üzeyr, Yunus, Zekeriyya, Yahya, İsa, Muhammed. Kur’ân’da adı geçmeyen, ancak Kitâb-ı Mukaddes’te yer alan bazı peygamberler de esere dahil edilmiştir. Her bir peygambere ayrılan varak sayısı değişiklik göstermektedir. Hakkında en geniş bilgi verilen peygamber ise Hz. Muhammed’dir ki eserin yaklaşık dörtte birine tekabül etmektedir. Yakub ile Yusuf, Musa ile Harun ve İbrahim peygamberlerin kıssaları da diğerlerine nazaran daha detaylı anlatılanlar arasındadır.

Eserde peygamberlerin soyağaçları, birbirleriyle irtibatları, biliniyorsa doğum yerleri ve tarihleri hakkında bilgi verilir. Adı Arapça olmayanların adlarının kökeni ve Arapça karşılığı, varsa lakapları belirtilir. Peygamberliklerinin mahiyeti ve derecesine ilişkin açıklamalardan sonra her peygamberin kavmi ile yaşadıkları, tevhid mücadeleleri anlatılır. Kaç yaşında vefat edip nereye defnedildiklerine ilişkin bilgilerle bahis sonlandırılır.

Bir dönem şeyhülislamlık da yapmış olan Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin ilmî yönü, peygamberleri ele alış şeklinde de kendini gösterir. Öncelikle pek çok kaynaktan yararlanmış ve bu kaynakları kimi zaman açıkça belirtmiştir. Tespit edilebildiği kadarıyla müellif, 16 tarih, 7 tefsir, 6 edebiyat, 5 hadis kitabından ve 1 sözlükten istifade etmiştir. Edebî eserler hariç diğer eserlere değişen sıklıklarda atıfta bulunmuştur. Edebî eserleri ise şiir iktibaslarında kullanmış, fakat bu kaynakların isimlerini belirtmemiştir. Kullandığı kaynaklardaki bilgilerin kritiğini yapmayı ihmal etmemiş, ardından kendi görüşünü dile getirmiştir. İlk kez kendisinin fark ettiği nüanslara da dikkat çekmiştir. Konuyla ilgili halk inanışları varsa bunları da zikredip tenkit etmiştir. Eserde Türkçe, Arapça ve Farsça beyit ve mısralardan yaptığı iktibasların yanı sıra kendisine ait 12 Türkçe beyit de ilave etmiştir. Doğum, ölüm, evlilik gibi durumlar, Allah, Cebrail, peygamberler ve peygamber düşmanları için kullanılan isim ve sıfatlar her defasında farklı şekillerde söylenmiş, tekrara düşülmemeye çalışılmıştır.

Hem ilmî hem edebî yönü güçlü bir kısâs-ı enbiyâ olan Mir’âtü’s-Safâ’nın  tenkitli metni, Şeyma Benli tarafından yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (2015).

Yazarın biyografisi için bk. “Azîzî, Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/azizi-abdulaziz