Eyyûb Sabri Paşa’nın kaleme aldığı devrinin en hacimli Türkçe Haremeyn tarihi. Mir’âtü’l-Haremeyn; Mekke, Medine ve Arap yarımadasındaki mukaddes şehirleri, mabetleri ve çevresindeki mekanların tarihini ve özelliklerini anlatan bir eserdir.

Eserin yazılışında Kâbe ve Mescid-i Nebevî’nin geçirdiği safhalar “veche” ve “sûret”lere ayırılarak kronolojik bir usul takip edilmiştir. Eyyûb Sabri Paşa eserini yazma sebebini, bu konuda önceden kaleme alınanların genellikle Arapça veya Farsça olması, Türkçelerinin ise halkın anlayamayacağı derecede ağdalı ve bu tür eserlerde verilen bilgilerin tahkik ve tespitinin sağlam temellere dayanmaması şeklinde üç noktada açıklar. Hac menâsiki, menâzili ve seyahatname hüviyetlerine de sahip olan Mir’âtü’l-Haremeyn, bu çerçevede birçok konuyu ihtiva eder. Oralarda yaşayan halkın âdet, gelenek ve görenekleri, nüfus yapısı; bazı tarihî hikâyeler; mukaddes ve tarihî mekânlar ve çevresindeki yapı ve coğrafi şekiller, iklim; Hicaz’a gösterilen teveccühler; fıkhi konular gibi görüp gezerek ve tahkikini yaptığı kaynaklardan alarak çok geniş bir şekilde bilgiler vermektedir.

Yer yer seci’li ifadeler bulunsa da eser, genel anlamda açık ve sade bir şekilde kaleme alınmıştır. 

Mir’âtü’l-Haremeyn 1306/1889'da tamamlanmıştır. Mir’ât-ı Mekke, Mir’ât-ı Medine ve Mir’âtü Cezîreti’l-Arab isminde toplam 2933 sayfalık ve beş ciltlik üç kitaptan oluşmaktadır. Bir yazma, bir de matbu nüshası vardır. Yazma nüshalar, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar bölümünde sırayla 6082, 6083 ve 4195 demirbaş numaralarında kayıtlıdır. Matbu nüshalar ise Bahriye Matbaası'nda sırayla 1301/1884, 1304/1886 ve 1306/1888 yıllarında basılmıştır. 

Arapça ve Farsça çevirileri de olan eserin iki ciltlik "Mir'ât-ı Mekke" bölümünün ilmî bir neşri yapılmıştır (Can 2018). Aynı bölümün sadeleştirilerek yapılmış bir yayımı da vardır (Erdem 2015). Mir'âtü'l-Haremeyn'den seçmeler yapılarak derleme şeklinde kaleme alınan neşrinin yanında (Kader 2014) Hicaz bölgesinin Mir’atü’l-Haremeyn'den hareketle incelendiği bir de yüksek lisans çalışması mevcuttur (Levent 2010).

Eyyûb Sabri Paşa’nın biyografisi için bk. “Eyyûb Sabrî Paşa, Yenişehirli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyyub-sabri-pasa-yenisehirli