Sarı Abdullah Efendi’nin Melâmîliğe dair meseleleri ele aldığı Arapça mensur eseri. Mir’âtü’l-Asfiyâ, Sarı Abdullah Efendi’nin vefatından takriben altı ay önce tamamladığı Arapça eseridir. Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa Bölümü 1401 numarada bulunan müellif nüshasının istinsah kaydında eserin 13 Şaban 1070/24 Nisan 1660 tarihinde ve cuma namazından sonra tamamlandığı yazılıdır. Ancak zikredilen tarih cumartesi gününe tekabül ettiği ve “ba‘de edâi’s-salâti’l-cum‘ati (cuma namazı kılındıktan sonra)” yazdığı için eserin 12 Şaban 1070/23 Nisan 1660 tarihinde cuma namazından sonra tamamlandığı ifade edilebilir (Salmani 2020: 20). Bilindiği kadarıyla eser, müellifin kaleme aldığı son eseridir.

Melâmîlik düşüncesi bakımından oldukça önem arz eden bu eser, Melâmîlik hakkındaki yanlış intibaların önüne geçmek, Melâmî erenlerinin sırlarını keşfetmek, Melâmî yolunun yolcularının doğru şekilde anlaşılmasını sağlamak amacıyla telif edilmiştir. Sarı Abdullah, İbn Arabî’nin (ö. 638/1240) Fütûhât-ı Mekkiyye’de melâmîlikle ilgili anlattıklarını özetlemiş ve kendi görüşleriyle birlikte aktarmıştır. Eser, sadece Fütûhât’taki ilgili kısımların toplanıp ihtisar edilmesinden öte telif özelliği de göstermektedir. Böylece eserin temelini, İbn Arabî’nin (ö. 638/1240) Fütûhât-ı Mekkiyye’sindeki melamilikle ilgili kısımlar oluştursa da Sarı Abdullah Efendi, kendi görüşlerini ve yorumlarını da ekleyerek Mir’âtü’l-Asfiyâ’ya bir çeşit telif özelliği kazandırmıştır. Bu bakımdan eser, ihtisar literatürünün hususiyetlerini göstermesi bakımından da ehemmiyet arz etmektedir. 

Eser mukaddimeden başka; makale, tekmile, hâtime ve hatmü’l-hâtime bölümlerinden oluşmaktadır. Müellif mukaddimeye, Allah’ın velilerinin anlatıldığı bazı hadisleri naklederek başlar. Ardından, İbn Arabî’nin Fütûhât-ı Mekkiyye’sinde velilerin hususiyetlerinden bahsettiğini söyler. Kendisinin de bu bölümleri toplayarak kaleme almayı arzu ettiğini böylece Melâmîler hakkındaki yanlış intibaları düzeltmek, bu ulu topluluğa atılan iftiralara cevap vererek yolun gerçeklerini, bu yolda yürüyenlerin sırlarını keşfetmek maksadıyla eserini yazdığını ifade eder. İlk bölümde Melâmîliğin hususiyetleri, ikinci bölümde her dönemin kutupları ve hususiyetleri, üçüncü bölümde Mehdî’nin özellikleri, Hz. İsa’nın nüzulü, son bölümde de İbn Arabî’nin menkıbeleri, tasavvuf anlayışı ve makamının ne kadar yüce olduğu anlatılmıştır (Çakmaktaş 2017: 87).

Sarı Abdullah’ın ömrünün sonunda kaleme aldığı bu kitabı; müellifin görüşlerini yansıtması, Melâmîlik düşüncesine ışık tutması, ihtisar literatürüne katkısı bakımından önemlidir. Eser, Bin Arslanzade (ö. ?) tarafından Mirkâtü'l-Evliyâ adıyla Türkçeye de şerhler ve notlarla zenginleştirilerek tercüme edilmiştir. Sarı Abdullah Efendi’nin eseri ve Bin Arslanzade’nin geniş tercümesi, Bünyamin Ayçiçeği ve Milad Salmani tarafından yayıma hazırlanmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. “Abdî, Sarı Abdullah Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-sari-abdullah-efendi