MİR’ÂT-I BEDÂYİ’ / MESNEVÎ-İ HAYRET EFENDİ / ŞEHRÂYÎN (HAYRET)
methiye
Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi (d. 1264/1847-48 - ö. 1331/1913)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Adanalı Hayret Efendi’nin eseri. Mir’ât-ı Bedâyi’, dört beyit eksikle Şehrâyîn adlı eserinin aynısıdır. Mir’at-ı Bedâyî’de olan tüm beyitler Şehrâyin’de vardır. Şehrâyîn ve Sihr-i Beyân isimli eser, 1302/1884-1885 yılında Ebuzziyâ Matbaasında basılmıştır. Mir’ât-ı Bedâyî, bu eserden bir yıl sonra basılmıştır. 

Yapısal anlamda mesnevi, muhteva olarak da bir kaside şeklinde tertip edilmiş olan eser kendi içinde tasnife tabi tutulursa, üç bölümü ihtiva ettiği görülecektir. Bunlardan birincisi şairin kendisini övdüğü “fahriye” bölümü; ikincisi memduhu II. Abdülhamid Han’ın saltanatını tasvir ve methettiği “methiye” kısmı; son bölüm ise Sultan’a yaptığı “dua” bölümüdür.” (Yıldırım 2016: 1).  Eserde yalın ve anlaşılır bir dil kullanmış olan Hayret Efendi, methiye bölümünde Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların yoğun kullanımından kaçınmamıştır. Edebî sanatları eserde ölçülü bir biçimde kullanan sanatçı özellikle teşbihi kullanarak Padişah'ın saltanatını övme yoluna gitmiştir. Tüm özellikleriyle Şehrâyîn adlı eserin aynısı olan Mir’ât-ı Bedâyî, bu eserde bulunmayıp Şehrâyîn’de yer alan dört beyit dışında sadece şu küçük bir nüsha farkıyla Şehrâyînden ayrılmaktadır: Şehrâyîn’de geçen, "Nazmım da hele ne dilsitândır  / Güldeste-i gülşen-i cinândır" beyti Mir’at-ı Bedâyî’de, "Nazmım da hele ne dilsitândır /  Güldeste-i gülşen-i sühandır"  şeklinde “cinandır-sühandır” farkıyla geçmektedir (Kalyon vd. 2016: 26). 

Kasbar Matbaasında 1303/1895-1896 yılında basılan Mir’at-ı Bedâyî, on dört sayfadır. Eser, İsmail Yıldırım tarafından yayımlanmıştır (2016).

Şairin biyografisi için bk. "Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayret-mehmed-bahaeddin-hayret

Eserden Örnekler


El-hâsıl ey şeh-i felek-câh

Sultân-ı cihân halîfetu’l-lâh


Vasfın ne kadar olunsa ıtrâ

Bâlâsın o rütbeden dü-bâlâ


Tab’ımda eğerçi hayli şâ’ir

İbdâ’-ı suhanda misli nâdir


Kudret yetişür mi midhatinde

Şâ’ir ne disün ya hazretinde


Bir şeye nihâyet olmayınca

Tavsîfine gâyet olmayınca


Lâl olma değil midir fesâhat

Lâzımsa belâgat işte Hayret


Hayret bu ne hâl-i hayret-efzâ

İ’câz oluyor sözün ser-â-pâ


Hayrânlığı işte hikmet itdin

Dem-besteliği fesâhat itdin (Adanalı Hayret Efendi 1313: 20-25).

Kaynakça


Adanalı Hayret Efendi (1313). Mir’at-ı Bedâyî, Mesnevi-i Hayret Efendi, İstanbul: Kasbar Matbaası.

Kalyon, Abuzer ve Filiz Kalyon (2016).  Şehrâyin ve Sihr-i Beyân, Adanalı Hayret Efendi. Ankara: Akçağ Yay.

Yıldırım İsmail (2016). "Hayret Efendi’nin II. Abdülhamid Han’ın Tahta Çıkışına Dair Bir Methiyesi: Mir’ât-ı Bedâyî’ Mesnevisi". Kırıkkalale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1): 

249 - 270.


Atıf Bilgileri


KALYON, FİLİZ. "MİR’ÂT-I BEDÂYİ’ / MESNEVÎ-İ HAYRET EFENDİ / ŞEHRÂYÎN (HAYRET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mir-at-i-bedayi-mesnevi-i-hayret-efendi-sehrayin-hayret. [Erişim Tarihi: 18 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 EŞ’ÂR-I HAYRET (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
2 ŞEHRÂYÎN VE SİHR-İ BEYÂN (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
3 SÛK-I UKÂZ (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
4 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
5 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
7 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
8 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
9 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
10 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
13 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle