- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Ali YAKICI
- Eser Yazılış Tarihi:
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:30/11/2022
MİNBERNÂME (KAYGUSUZ ABDAL)
dinî tasavvufi şiirlerKaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi (d. 742/1341-1342 - ö. 845/1444)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Minbernâme, Kaygusuz Abdal'ın manzum tasavvufi eserleri. Mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Türünün ilk örneğidir. Minber, camideki hatibin hutbe verirken sesinin daha uzaktaki insanlara duyurabilmesini sağlamak maksadıyla çıktığı bir tür taht ya da koltuğun adıdır. Menâkıbname’ye göre bu eser, Kaygusuz Abdal’ın bir cuma namazı esnasında, namazdan sonra hatibin kendisine bakarak söylediği sözler karşısında onun camideki hatibe atfen verdiği bir cevap şeklindedir.
Minbernâmenin yazılmasına sebep olan olay, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi'nde şöyle anlatılmaktadır: Kaygusuz Abdal bir gün şehre gelir. Meğer o gün mübarek Cuma günüdür. Müezzinler sela verirler. Halk da abdest alıp camiye koşar. Baba Kaygusuz da abdest alıp camiye gelir. Minberin karşısında iki rekât tahiyyat namazını kılar, selam verir, dua ve sena kılar, sakin olur. Daha sonra ezan okunur. Cuma sünneti kılınır ve akabinde hatip binbere çıkar ve hutbeyi okur. Arkasından kamet okunur, Cuma namazı kılınır. Dua ve sena olur. Namaz biter. Bundan sonra hatip, bir kürsü üzerine çıkıp halka vaaz ü nasihat etmeye başlar. Meğer bu kürsü minbere yakın idi. Cemaat dağılmayıp oturdu. Onun vaaz ü nasihatini dinlemeye başladı. Kaygusuz Abdal da oturduğu yerden kalkmayıp cemaatle beraber manen göz kulak olup hatibi dinledi. Bir ara hatip oturduğu yerden bakıp karşısında Baba Kaygusuz’u gördü. Bakar ki karşısında bir sakalı kırkık, üryan, büryan ve de giryan bir derviş oturur. Vaiz efendi başlar cehennemin kapısını açmaya; “sakalını kırkan, üryan olanlar giremez uçmağa” diyerek benzer sözler söyler. Bu minval üzere halka vaaz ü nasihat eyler. “Namazını kılmayanların hâli şöyle olur, namazını kılanlar böyle olur.” şeklinde konuşmalarına devam eder. Velhasıl çok türlü temsiller getirir, hikâyeler eyler. Baba Kaygusuz onun sözünü işitir. Filhakika oturduğu yerden ayak üzerine duragelip gönlü cûşa gelip şunları söyler:
Akıl ile hâli bildim. Hakk’ı buldum, diyerek minberi tepen ve halkı irşat etmeye çalışan kişiler, özünden geçmeden Rabbini bilemez. Allah’ı bulmak için benliği bırakmak lazımdır. Türk tasavvuf edebiyatında önemli bir türün var oluşunu sağlayan Kaygusuz Abdal’ın mesnevi nazım şekliyle kaleme aldığı Minbernâmesi, Saadettin Nuzhet Ergun tarafından 1930'da 29 beyit olarak yayımlanmıştır. Bu eser üzerinde kapsamlı bir çalışma yapan Abdurrahman Güzel, Minbernâmeyi 58 beyit beyit olarak yayımlamıştır. Kaygusuz Abdal’ın Minbernâmesi'nin önemli nüshaları Ankara Etnoğrafya Müzesi Kütüphanesi ve İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler Bölümü'nde yer almaktadır.
Kaygusuz Abdal'ın biyografisi için bk. "Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaygusuz-abdal-alaeddin-gaybi
Eserden Örnekler
Eya akl ile irfanem diyenler
Eya mülke Süleymanım diyenler
Eya bildüm diyenler cümle hali
Eya buldum diyenler togri yolu
Hakk’ı bildüm diyü irşad idersin
Yitersin minbere feryâd idersin
Ne bildün niye irdün işbu halde
Akıllar mat olupdur bu hayalde
Buna akl ile kimse irmemişdür
Göziyle Hakk’ı kimse görmemişdür
Bu bir derya durur akıllar irmez
Özinden geçmeyen Rabbini bilmkez
Dilersen bulasın kevn ü mekânı
Özünden fariğ ol Rabbini tanı
Ki sen senlügini gider aradan
Bilürsün seni ta kimdür yaradan
Sen ü ben eylemez ol kim kişidür
Sen ü ben eylemek şeytan işidür
Özinden gayrı kul görmez arada
Hakk’ı zahir görür ag u karada
Dilersen olasın mahrem-i esrar
Bu dünya kavgasına uyma zinhar
Feragat kıl cihanun kavgasından
Ki nefsün kurtarasın fitnesinden
Heman seyrancusın seyranın eyle
Sakın deme şu şöyledir bu böyle (…) (Güzel 2021: 113-115).
Kaynakça
Akman, Neslican (2019). Kaygusuz Abdal (Hayatı, Eserleri ve Düşünceleri ). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi
Güzel, Abdurrahman (2021). Şehzâde Alaâddin Gaybî Kaygusuz Abdâl Külliyatı. Ankara: TDK Yay.
Güzel, Abdurrahman (2018). Kaygusuz Abdal (Şehzade Alaaddin Gaybi) Divânı. Alanya: Alanya Belediyesi Yay.
Güzel, Abdurrahman (2010). Kaygusuz Abdal Divânı. Ankara. MEB Yay.
Güzel, Abdurrahman (2004). Kaygusuz Abdal(Alâaddin Gaybî). Ankara: Akçağ Yay.
Güzel, Abdurrahman (1989). Kaygusuz Abdal/Saraynâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Güzel, Abdurrahman (1987). Kaygusuz Abdal/Dil-gûşâ. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Güzel, Abdurrahman (1987). Kaygusuz Abdal Bibliyogrası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Güzel, Abdurrahman (1981). Kaygusuz Abdal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
2 | GÜLİSTAN (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
3 | MESNEVİ-İ BABA KAYGUSUZ (KAYGUSUZ ABDAL) | KAYGUSUZ ABDAL, Alaeddin Gaybi | Dr. Damlanur KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE |
Görüntüle | ||
4 | GEVHERNÂME (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
5 | BUDALANÂME (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂB-I MAGLATA (KAYGUSUZ ABDAL) | KAYGUSUZ ABDAL, Alaeddin Gaybi | Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Oktay |
Görüntüle | ||
7 | VÜCUD-NÂME (KAYGUSUZ ABDAL) | KAYGUSUZ ABDAL, Alaeddin Gaybi | Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Oktay |
Görüntüle | ||
8 | MESNEVİ-İ SÂNİ (KAYGUSUZ ABDAL) | KAYGUSUZ ABDAL, Alaeddin Gaybi | Dr. Özlem Özdemir |
Görüntüle | ||
9 | DİLGÛŞÂ (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
10 | SARAYNÂME (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
11 | MESNEVÎ-İ SALİS (KAYGUSUZ ABDAL) | Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi | Prof. Dr. Ali YAKICI |
Görüntüle | ||
12 | MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) | Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
13 | MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) | Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
14 | MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan |
Görüntüle | ||
15 | TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) | Konevî, Sadreddin | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
16 | KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) | Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib | Dr. Mehmet Bilal Yamak |
Görüntüle | ||
17 | RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) | Akşemseddin, Şemseddin Muhammed | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
18 | MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) | Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi | Diğer Edibe Taş |
Görüntüle | ||
19 | ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Prof. Dr. Enbiya Yıldırım |
Görüntüle | ||
20 | ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Tuğba Nurlu Ertürk |
Görüntüle | ||
21 | KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) | Şeyh Hâmid-i Velî | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle |