MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)
âşıkâne mesnevi
Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa (d. 948/1541 - ö. 1008/1600)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gelibolulu Mustafa Âli’nin Konya’da yazıp Şehzade Selim’e sunduğu ikinci aşk mesnevisi. Vasfi Mahir Kocatürk, Mihr ü Vefâ’nın eksik bir nüshasının özel kütüphanesinde bulunduğunu haber verir. Kocatürk’ün vefatından sonra Mihr ü Vefa’nın eksik nüshası Ankara Millî Kütüphane’ye (Yz A 5966) bağışlanmıştır. Mihr ü Vefâ’nın elimizdeki eksik nüshası Giriş’in bir bölümüne aittir ve bu bölümde şunlar anlatılmaktadır: mirac, medh-i çehar-yâr, münacat, Şehzade Selim için övgü, sebeb-i telifin başları. Âlî’nin 7000 beyit olarak bildirdiği mesnevinin elimizdeki eksik nüshası 298 beyittir. Eldeki beyitlere göre Mihr ü Vefâ, aruzun “mefâ'îlün mefâ'îlün fa'ûlün” vezniyle kaleme alınmıştır (Aksoyak: 2016).

Rum padişahının oğlu Vefâ ile Umman kraliçesi Mihr arasında geçen aşk macerasının anlatıldığı bu mesnevide olağanüstülükler ve masal motiflerine de rastlanır. (Konu özeti için bk. Ümmî İsâ'nın Mihr ü Vefâ mesnevisi).

Kaynaklarda Mustafa Çelebi’nin de Mihr ü Vefâ adlı bir mesnevisinin bulunduğu ve bu mesnevinin Gelibolulu Mustafa Âlî'nin eseriyle benzerlik taşıdığı ileri sürülmüştür. Mustafa Çelebi'nin eseri son yıllarda bulunmuş ve eserin Mihr ü Vefâ değil Varka ve Gülşâh mesnevisi olduğu tespit edilmiştir (Yıldız 2009 : 5-7).

Âlî, Mihr ü Vefâ mesnevisini 969-970 / 1562-1563’te yazarak şehzade Selim’in ilgisini çekmeye çalışır. Mihr ü Vefâ son zamanlara kadar kayıp kabul edilmekteydi. Söz konusu mesnevinin eksik nüshası bir nüsha üzerinden yayınlanmıştır (Aksoyak 2003: 45-71). 

Şairin biyografisi için bk. "Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa". Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa 

Eserden Örnekler


Olaydı cümle devlet ehli ârif

Azîz olırdı erbâb-ı maârif


Mehekdür marifetle tab-ı insân

Zer ü sîmin ider kadrini ilân


Bilür her ârifün mikdâr-ı zâtın

Dahı şânına lâyık iltifâtın


Cihânda böyle müşkil kâr olmaz

Ki ârif dâverin ilm ehli bulmaz


Akıl şemin zalâm-ı cehl uyarmaz

Basîret dîdesine nûr varmaz


O demde bir görinür ehl ü nâ-ehl

Müşevveş şeklini baglar kamu sehl


Kaçan kim olsa fıtnat mihri tâli

Olur erbâb-ı fazlın bahtı lâmi


Çü buldun dâver-i sâhib-kemâli

Sakın hâtır-perîşân olma Âlî


Kasâ’id birle Selmân-ı zamânsın

İrişdün şâh-ı Veyse kam-rânsın


Nizâmî mülk-i nazmun şimdi buldı

Ki şirin dürri ana vâsıl oldı


Çekelden mesnevî bezminde câmı

Nizâmîsin yahûd sânî-i Câmî (Aksoyak 2016 : 45-71)

Kaynakça


Aksoyak, İ. Hakkı (2016). “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Mihr ü Vefa Mesnevisi”. Söylenmemiş Sözler. Grafiker Yay.

Aksoyak, İsmail Hakkı (2003). "Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Mihr ü Vefâ mesnevisi." Diriözler Armağanı: Prof. Dr. Meserret Diriöz ve Haydar Ali Diriöz hatıra kitabı. Hazırlayan M. Fatih Köksal, Ahmet Naci Baykoca. Ankara. 45-71.

Akün, Ömer Faruk (1989). “Âlî Mustafa Efendi (Edebî Yönü)”. İslâm Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: TDV Yay. 418.

Atsız, Hüseyin Nihal (1968). Âlî Bibliyografyası. İstanbul. 3, 33.

Fleischer, Cornell H. (2001).  Tarihçi Mustafa Âli: bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı. İstanbul: Tarih Vakfı Yay.

Gelibolulu Mustafa Âlî. Mihr ü Vefâ. Ankara Millî Kütüphane. Yz A 5966.

Kocatürk, Vasfî Mahir (1964). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara. 378.

Yıldız, Ayşe (2009). Mustafa Çelebi Varka and Gülşah Part I Introduction, Analysis : Mustafa Çelebi Varka ve Gülşah 1. Kısım Giriş: İnceleme :  Cemal Kafadar, Gönül Alpay-Tekin The Department of Near Eastern Languages & Civilizations Harvard University. 



Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mihr-u-vefa-ali-cesmi-tees-1753. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEDİÜ'R-RUKÛM/ REBÎÜ'L-MERSÛM (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
2 CÂMİÜ'L-BUHÛR DER-MECÂLİS-İ SÛR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR
Görüntüle
3 DAKÂİKU'T-TEVHÎD/BEDÂYİ'U'L-METÂLİ' (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
4 DÎVÂNLAR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
5 GÜL-İ SAD-BERG (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
6 HULÂSATÜ'L-AHVÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
7 MAÂLİMÜ'T-TEVHÎD (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
8 HADÎS-İ ERBAÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 MECMAU'L-BAHREYN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
10 MİHR Ü MÂH (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
11 NİKÂTÜ'L-KÂL FÎ-TAZMÎNİ'L-MAKÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
12 RİYÂZÜ'S-SÂLİKÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
13 SUBHATÜ’L-ABDÂL (ÂLÎ/ ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
14 SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
15 TUHFETÜ'L- UŞŞÂK/TUHFE-İ UŞŞÂK (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle