Çorlulu Zarîfî’nin İran edebiyatının mesnevi sahasındaki ünlü şairi Nizâmî (ö. 1214?)’yi örnek alarak hamse sahibi olabilmek maksadıyla vücuda getirdiği çift kahramanlı aşk mesnevisi.

Anadolu sahasında yazılan eser, 966 /1588 senesinde tamamlanmış ve Sultan III. Murad (ö. 1595)’a sunulmuştur. Aruzun mefâ‘îlün/mefâ‘îlün/fe‘ûlün kalıbıyla 1150 beyit olarak kaleme alınan mesnevi bölüm başlıkları ile beraber toplam 1217 beyit hacmindedir. Şair eserinde, asıl konuya geçmeden evvel, hazırlık bölümünde ilki 12, ikincisi 35 ve sonuncusu 20 beyitten müteşekkil 3 kaside; babasının vefatına ilişkin 7 beyitlik bir kıta kaleme almıştır. Mesnevi içerisinde yer alan gazeller ise Gazel, Gazel-i Münâsib ve Gazel-i Hasb-i Hâl başlıklarıyla nazmedilmiştir.

Klasik mesnevi tertibine uygun olarak yazılan eserde bölüm başlıkları manzum olup, tevhid, tahmid ve natlarda nispeten ağdalı bir dil hâkimken, diğer bölümlerin dili sade ve anlaşılırdır. Zarîfî, kullandığı halk söyleyişleri, atasözleri ve deyimler ile Türkçeye hakimiyetini eserine yansıtırken hayal ve tasvirlerde nazımdaki gücünü ortaya koymuştur.

Şairin, eserin 24 beyitlik sebeb-i telif bölümünde, babasının vasiyeti doğrultusunda değersiz ve fani olan bu dünyada kalıcı bir eser bırakabilmek maksadıyla yazdığını söylediği mesnevi, birbirini seven ve kavuşmak için mücadele veren Mihr ile Mâh’ın aşkı etrafında gelişen olayları konu edinmektedir. Mâh, Hilâl adlı bir İslam hükümdarının oğlu, Mihr ise Pervîn adlı bir Gayrimüslim hükümdarın kızıdır. Mesnevi, iki aşığın kısa süreli vuslatı sonrasında ölümleri ile sonlanmaktadır. Mesnevide Mihr ve Mâh aslî kahramanlar olarak yer alırken Hilâl, Pervîn, Mâh’ın arkadaşı Yüz yiğit, Hilâl Şâh’ın dostu Hoten Han ve Pervîn Şâh’ın veziri olaylara yön veren diğer kahramanlardır. Dinî, mitolojik, tarihî unsurlar yanında büyük oranda kozmik âleme dair unsurlarla (Felek, Kamer, Utarid, Zühre, Şems, Mirrih, Müşteri, Zuhal, Süha, Süheyl, Süreyyâ) zenginleştirilen eser tasavvufî ve alegorik mahiyetten uzak beşeri bir aşkı konu edinmektedir.

Mesnevî’nin, Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Kütüphanesi Agâh Sırrı Levent Yazmaları No. 147, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Yazmaları No. 673/2, Vatikan Ms. Vat. Turco 262 ve Almanya Millî Kütüphanesi Ms. or. oct. 2390 ve Leiden Akademi ktp. No. 1286 (Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Kütüphanesi 651/ASL –fotokopi) olmak üzere toplam 5 nüshası bulunmaktadır. Zarîfî’nin Mihr ü Mâh mesnevisi üzerinde 1983 senesinde Güner Amasyalı tarafından bir lisans bitirme çalışması, 1995 senesinde ise Vedat Nuri Turhan tarafından bir yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Zarîfî, Çorlulu". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zarifi-corlulu