Kalkandelenli Mu‘îdî’ye ait küçük bir belagat kitabı. Müellifi tarafından esere verilen Miftâhü’t-Teşbîh adı Benzetmenin Anahtarı ya da Teşbîh Kitabı anlamına gelmektedir. Eser, bir mukaddime, 21 bab ve bir hatimeden meydana gelmektedir. Hamdele ve salvele ile başlayan eserde müellif eserin muhtevası ile teşbih sanatının özellikleri hakkında açıklamalarda bulunduktan sonra her bir babda saç, kulak, alın, kaş, göz, burun, kirpik, yüz, ayva tüyleri, ben, dudak, diş, ağız, çene çukuru, boyun, sine, parmak, kollar, boy, bel, baldır ile ilgili benzetme unsurlarını sıraladıktan sonra örnek beyitler verir. Erünsal, örneklerin çoğunun kendi şiirinden bir kısmının da Ahmed Paşa Dîvânı’ndan seçildiğini, Kemâlpaşa-zâde’den de bir beyit alındığını ifade eder. Ayrıca Mu‘îdî’nin yaptığı bazı benzetmelerde biraz zorlama olduğunu, birkaç yerde örnek olarak verilen beyitlerin teşbihi açıklamak için yazılmış olduğu hissini uyandırdığını söyler (1988: 221).

Eserin giriş bölümdeki bilgilerden hareketle Mu‘îdî’nin İranlı müellif Şerefüddîn Râmî'nin Enîsü'l-Uşşâk adlı risalesini örnek aldığı anlaşılmaktadır. Mu‘îdî bu şekilde divan şiirinde kullanılan teşbihleri açıklamaya çalışmıştır. İsmail E. Erünsal’a göre Miftâhu’t-Teşbîh basit bir tercüme veya adaptasyon değil, orijinal bir eserdir. Enîsü'l-Uşşâk’tan alınan sadece şekildir. Malzeme olarak divan şairlerinin eserleri ve özellikle de Ahmed Paşa’nın Dîvânı kullanılmıştır (1988: 221). Daha çok dîvân ve mesnevilerin kaleme alındığı bir dönemde vücuda getirilen bu eser şairin dönemindeki poetik birikimini aktarmış olması bakımından onun ayrıcalıklı yerini işaret etmektedir (Tanrıbuyurdu 2012: 45). Mu‘îdî eserinde daha önceden Türkçe yazılmış böyle bir eser bulunmadığını, Miftâhü’t-Teşbîh’in bu konuda diğer eserlere öncülük ettiğini söyler. Ancak eser adı zikretmez. Muhittin Elaçık, Bayerische Staatsbibliothek (Bavyera Devlet Kütüphanesi)’nde müellifi bilinmeyen Hüsn-i Dil-i Âhî adıyla yer alan mensur bir risalenin Miftâhü’t-Teşbîh’ten intihal olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bunun bir yönden intihal, diğer yönden tadil, nazire veya fevâid türü bir kayıt gibi gözükse de ağırlığın intihal yönünde olduğunu ifade eder (2009: 280).

İsmail E. Erünsal eserin Kalkandelenli Mu‘îdî’ye aidiyeti hususuna şüpheyle yaklaşırken (1988: 218-19) Mu‘îdî Dîvânı üzerine çalışmış olan Gülçin Tanrıbuyurdu, Miftâhü’t-Teşbîh’te verilen örnek beyitlerin bir kısmının şairin Dîvân’ında da bulunduğunu söyleyerek Miftâhü’t-Teşbîh’in Mu‘îdî’ye ait olduğunu kesin bir şekilde ortaya koyar (2012: 45). 

Şair hakkında ayrıntılı bilgi için bk. “Muidî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muidi