MİFTÂHÜ'L-MESÂ'İL (ZÂTÎ)
dinî, tasavvufi ve ahlâki konuları anlatan eser
Zâtî, Süleymân Efendi (d. 1095/1684 - ö. 1175/1761)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Süleyman Zâtî Efendi'nin (d. 1095/1684 - ö. 1175/1761) muhtelif tasavvufi konuları soru-cevap tarzında anlattığı eser. Risâlesinin ismi, bazı kaynaklarda ve kütüphane kayıtlarında Miftâhu’l-Mesâ'il ve Misbâhu’l-Mesâ'il ile 23 Es’ile-i Mutasavvıfâneye Cevâb-nâmesi şeklinde de geçmektedir. Esasen eserde 23 değil 20 tasavvufî mesele ele alınmıştır. Zâtî Efendi bu eserini, bir grup din ehli ve yakîn bilgisi tâliplerinin kendisinden çeşitli muğlak meselelere cevaplar içeren bir eser yazmasını istemesi üzerine kaleme almıştır. Bezm-i elest, kalem, levh-i mahfûz, mukadderât, Hz. Musa, Hz. İsâ ve Hz. Muhammed’in ümmetlerinin durumu, insanın yaratılışı, mebde-meâd, Allah’ın ihsanı, tenâsuh, namazın sırları ve hikmetleri, Allah’a giden yollar, insanı teşkil eden dört unsur eserde yer alan konulardan bazılarıdır.

Türkiye kütüphanelerinde pek çok yazma nüshası bulunan eserle ilgili olarak Asuman Omay tarafından bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (2001). Eser, Selami Şimşek tarafından ise Süleymaniye Kütüphanesi Haşim Paşa nr. 29’da kayıtlı nüshası esas alınarak yeni harflerle yayımlanmıştır (2021: 437-488).

Yazarın biyografisi için bk. "Zâtî, Süleyman Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zati-suleyman-efendi  

Eserden Örnekler


Mes’ele-i sâlise ki üçüncü mes’ele oldur ki nübüvvet-i Mûsâ aleyhi’s-selâm hikmet-i ameliyye ve risâlet-i İsâ aleyhi’s-selâm hikmet-i nazariyye ve millet-i Muhammed aleyhi’s-selâm bu iki hikmeti câmi‘a olup tâife-i sûfiyye ve gürûh-ı kâfiyye vesâir avâm-ı nâs kangı milletdendir? El-cevâb evvelen ma‘lûm ola ki bu mesâile nice bast-ı mukaddemâta mevkûfdur. Zîrâ nübüvvet-i Mûsâ ve risâlet-i İsâ ve millet-i Muhammed Mustafâ dimekde nice esrâr vardır. Pes imdi benim rûhum hükmün ma‘nâ-yı lügavîsi sebeb ve illet kavl-i sahîh dimekdir. Ammâ ıstılâh-ı hükemâ rahimehumullâh böyle ta’rîf olunmuşdur ki, “el-Hikmetü ilmün bâhisün an ahvâli’l-mevcûdâti’l-hâriciyyeti alâ mâ-hiye aleyhi fînefsi’l-emri bi-kaderi’t-tâkati’l-beşeriyyeti.” Ya‘nî ilm-i hikmet mevcûdât-ı hâricenin ahvâlından bahsedicidir. (Şimşek 2021: 442).

Kaynakça


Omay, Asuman (2001). Zâtî Süleyman Efendi Miftâhu’l-Mesâil. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şimşek, Selami (2010). “Süleyman Zâtî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 110-111.

Şimşek, Selami (2020). Anadolu’da Kurulmuş Bir Tarikat: Celvetîlik. İstanbul: Ketebe Yay.

Şimşek, Selami (2021). Keşanlı Süleyman Zâtî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri (İnceleme-Metinler). Ankara: Gece Kitaplığı Yay.

Atıf Bilgileri


Şimşek, Selami. "MİFTÂHÜ'L-MESÂ'İL (ZÂTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/miftahu-l-mesa-il-zati-tees-1554. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ZÂTÎ) Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
2 SEVÂNİHÜ'N-NEVÂDİR FÎ MA'RİFETİ'L-ANÂSIR Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
3 ŞERH-İ MU'AMMÂ-YI NAKŞÎ TERCÜME-İ HAZRET-İ ZÂTÎ Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
4 ŞERH-İ KASÎDE-İ FERÎDE-İ HAZRET-İ İSMÂ'İL HAKKI Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
5 RİSÂLE FÎ MEBDE'İ İNSÂN Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
6 GÜLŞEN-İ VAHDET ŞERHİ (ZÂTÎ) Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
7 ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
8 MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) Bekâyî, Darendeli Bekâyî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 KISSA-İ ERVE Bilâl Efendi, Oflu Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
Görüntüle
10 DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (HÂMİD) Hâmid, Enderûnlu Mehmed Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
12 DÎVÂN (HİLMÎ) Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Dr. Necmettin Azak
Görüntüle
14 DÎVÂN (İZZÎ) İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
15 DÎVÂN (MÜSELLEM) Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
16 İNSÂN-NÂME Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle