- Yazar Biyografisi (TEİS)
Gazâlî, Deli Birader - Madde Yazarı: Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:20/11/2021
MİFTÂHU'L-HİDÂYE (GAZÂLÎ)
manzum fıkıh kitabıGazâlî, Deli Birader (d. ?/? - ö. 940/42/1534/36)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kaynaklarda Deli Birâder olarak da anılan Bursalı Gazâlî’nin kaleme almış olduğu manzum fıkıh kitabı. Miftâhu’l-Hidâye, Hanefî mezhebinin en tanınmış ve en güvenilen metinlerinden olan ve büyük Hanefî fakihlerinden Mergînânî (ö. 1197)’nin yazdığı Hidâye Şerhu Bidâyetü’l-Mübtedi isimli eserin bazı bölümlerinin manzum çevirisidir. Hezec bahrinin mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün vezninde mesnevî nazım şekliyle kaleme alınan eser, 26 bâb ve 9 fasıldan oluşmaktadır ve toplamda 360 beyittir. Şehzâde Korkud (ö. 1513)’un nedîmi Piyâle Bey’e sunulan eser; taharet, abdest, gusül, teyemmüm, namaz, kıraat, imamet gibi konuların çeşitli alt başlıklar altında anlatıldığı manzum bir fıkıh kitabıdır (Gözitok 2014).
Didaktik manzum bir eser olması sebebiyle Miftâhu’l-Hidâye’de, -Arapça dinî terimler bir kenara bırakılırsa- son derece sade bir Türkçe kullanıldığını; eserin sanat yönünün çoğu açıdan ihmal edildiğini ifade etmek gerekir.
Tespit edilebilen iki nüshası bulunan Miftâhu’l-Hidâye üzerine Mehmet Akif Gözitok tarafından 2014 yılında ilmî bir çalışma yapılmıştır (2014).
Şairin biyografisi için bk. “Gazâlî, Deli Birader”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazali-deli-birader
Eserden Örnekler
Bâbu Şurûtu’s-Salât
Musallîye gerek ide tahâret
Dahı hem sonra kıla setr-i ‘avret
Necis olsa eger su bunda vâfir
İzâle itmege olmasa kâdir
Edâ eylesün anunla namâzı
Musarrahdur bunun bil kim cevâzı
Eger bir kişi şöyle olsa ‘üryân
Giyecek nesneye olmasa imkân
Otururken namâzı kıla ammâ
Rükû‘ıyla sücûda ide îmâ
Dahı niyyet namâzun şartıdur bil
Anı fasl itme andan muttasıl kıl
Gerekdür kıble ger olursa belli
Teveccüh eyleye ana musallî
Eger kıble degilse belli ana
Kıla zannı olursa kangı yana
Anı itmeye bir dahı i‘âde
Eger zannında itdiyse hatâ da
Namâz içre kılursa kıble belli
İde fi‘l-hâl ol yana tevellî (Gözitok 2014: 116, 127)
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri I-III. (hzl. Mehmet Ali Yekta Saraç). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yay.
Gözitok, Mehmet Akif (2014). “Deli Birâder Gazâlî ve Miftâhu’l-Hidâye İsimli Eseri” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] (52): 105-139.
Köse, Murtaza (2001). “Ferganlı Bir Hukukçu Mergînânî ve Hidâye Adlı Eseri”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (17): 345-363.
Tâhirü’l-Mevlevî (2020). Bursalı Gazâlî ya da Deli Birâder. hzl. Mehmet Akif Gözitok. İstanbul: Büyüyenay Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÂFİU'L-GUMÛM VE RÂFİU'L-HUMÛM (GAZÂLÎ) | Gazâlî, Deli Birader | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
2 | ELİF-NÂME (GAZÂLÎ) | Gazâlî, Deli Birader | Dr. Öğr. Üyesi İhsan Şehitoğlu |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
5 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
7 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
9 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
12 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |