Nazmî Efendi’nin mesnevi nazım şekliyle kaleme aldığı eseri. 954 beyitten oluşan eser, 1087 H. /1676 M. yılında tamamlanmış olup aruzun mefâ’îlün/ mefâ’îlün / fe’ûlün kalıbıyla yazılmıştır. Tasavvuf yoluna giren kimsenin manevî terbiyesini konu alan eserin sebeb-i telifi şöyledir: Nazmi Efendi halvet zamanı geldiğinde “erbain”e girip tamama erdirmeye niyet eder ve girer. Halvet sırasında Allah’ı andığı esnada içini bir manevî bir şevk kaplar. Bu esnada gaybdan bir ilham gelerek “Ey Nazmî, eline kalemi al, sülûk ahvâlini, yedi ismin aslını ve ferՙini, etvar-ı sebՙanın ve onların envâr ve esrarının ne olduğunu yaz!” diye seslenir. Nazmî Efendi bunu bir ilahi emir olarak kabul eder ve eserini yazmaya başlar. Sebeb-i telifi bu şekilde izah eden Nazmî Efendi, üç günde tamamladığı bu eseri herhangi bir risaleden yararlanarak veyahut başkasından dinlemek suretiyle yazmadığını şeyhi olan Abdülehad-i Nûrî’den görüp öğrendiklerini yazarak eserini oluşturduğunu belirtir (Türer 2019: 43-47).

Eser, “hamdele”, “salvele” ve “sebeb-i telif” bölümleriyle başlar. Ardından vahdet-i vücûd anlayışında önemli bir yeri olan ve Allah-varlık insan ilişkisini ihtiva eden “seyr-i nüzûlî” ve “seyr-i urûcî” konularını şekiller ile göstererek açıklar. Daha sonra tarikat ehlinin günlük hayatlarında ve seyr-i sülûk esnasında riayet etmeleri gereken bazı hususlara temas eder. Bunlardan sonra nefsin yedi mertebesinin her birini ayrı ayrı izah ederek özelliklerini açıklar (Türer 2019: 46).

Eser, dil ve üslup özellikleri bakımından Arapça ve Farsça’ya hâkim, edebî sanatların ustaca kullanıldığı bir eserdir. Müellif, edebi zevki gelişmiş olsa da burada edebî bir eser inşa etmekten ziyade tarikat erbabının, sâlik ve müritlerin tasavvuf eğitimini sağlama kaygısı taşıdığı için eser öğretici bir üsluba sahiptir. Bu amaca hizmet etmek adına akıcı ve anlaşılır bir anlatımın olduğu eserde anlaşılır olmak adına aruz hataları ve ahenk bozuklukları yer almaktadır. Eserde Arapça ve Farsça’ya göre Türkçe kelimeler daha fazla kullanılmıştır (Arslanbaş 2011: 16-17).

Eserin biri müellif hattı olmak üzere dört nüshası vardır. Eser üzerine Selman Arslanbaş (2011) ve Osman Türer (2019) tarafından çalışmalar yapmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Nazmî, Şeyh Muhammed Nazmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazmi-seyh-mehmed-nazmi