Halit Ziya’nın mensur şiir tarzında yazdığı eser. Yazarın annesinin 1888’deki ölümü dolayısıyla yazılmış uzun bir mensur şiir olup Halit Ziya'nın yirmi yaş bunalım ve ümitsizliklerinin ve inkâra çok benzeyen inancının bir ifadesidir. Halit Ziya'nın çok sevdiği annesinin ölümü üzerine hayat, ölüm karşısında insanın acizliği gibi konular üzerinde düşünmeye başladığı günlerde yazılan bu küçük hacimli eserde gençlik döneminin duygu ve düşünceleri işlenmiştir.

Eserde hüzne, gama eğilimli genç, 3 gün hiç durmadan yağan yağmurdan sonra kendini kırlara atmıştır. Hedefsiz yürürken ayakları onu mezarlığa sürükler. Mezarlığın kapısında dehşete kapılmasına rağmen yine de içeri girer. Kabirler arasında sessizce ve şaşkın bir halde ilerlerken bir kabrin üzerine düşer ve kabir taşında yazan “Zâir! Sen hiçsin!..” ifadesiyle kendinden geçer. Kabirden gelen acı, vahşi ses konuşmaya başlar. İnsan ne kadar gururlu olursa olsun bedeni çürümeye mahkûmdur. Bitkisiyle, hayvanıyla iki yüz bin yıllık bu dünyada insan bir hiçtir. Ölen insanın toprağa verildikten sonra bedeninin uğrayacağı değişimlerden de acımasızca bahseden sese göre Allah’ın yaratma sırrı karşısında insan aciz, değersiz, zavallı bir varlıktır. İnsanlar medenileşmek kisvesi altında birbirlerini acımasızca öldürmektedir. Sefalet ve cinayet toplumu sürekli zehirlemektedir. İnsanlar arasında da büyük farklılıklar, tezatlıklar vardır. Bir tarafta dışarıdaki soğuğa ve yağmura rağmen üzerine doğru dürüst giyecek bulamayan fakirler, kendisini bekleyen hasta oğluna ve karısına yiyecek bir şey götüremeyen babalar, kuru ekmek için fuhuş yapmak zorunda kalan genç kızlar; bunların karşısında ise çok zengin insanlar… Dünyadaki dehşet veren değişime karşın her zaman kalıcı olan tek varlık Tanrı’dır. Mezarlığa girerken hissettiği dehşetten tamamen arınan ve ruhu dinginleşen genç, sesi dinlemeye devam eder. Ses her şeye rağmen yine de yapılabilecek bir şeyler olduğunu hatırlatır ve ölümün bir başka yönünden bahsederek insanın ölüp gittiğinde bir parça toprak olacağını; ama zekâ kuvvetinin asla yok olmayacağını, kendisinden geriye bir eser bırakabileceğini söyler. Mezardan gelen sesin sükût etmesiyle hayat ve ölümü farklı bir gözle değerlendirmeye başlayan genç için ölüm artık bir değişimdir. Geceyi orada geçiren gencin mezarlığa girerken hissettiği dehşet duygusu, gün aydınlanmaya başladığında oradan ayrılırken yerini büyük bir ferahlama ve teselliye bırakır.

Halit Ziya’nın bu eserinde dönemin birçok yazarı ve aydını tarafından mühimsenen, yüceltilen medeniyet, terakki, teknoloji, para gibi kavramlara karşı duyduğu tepki ve sorgulama dikkati çeker. Romantik anlayış gereği medeniyet kötüdür, insanlardaki çekişme duygusunu, hırsı açığa çıkarır. Kırda yaşayan insanlar ise mutludur, huzurludur. Yazılış tarihi itibariyle aralarında çok kısa bir zaman farkı olan Mensur Şiirler’le Mezardan Sesler arasında işlenen konular bakımından bazı benzerlikler vardır. Hayattan nefret, toplumun içinde bulunduğu sıkıntılar, bunda medeniyetin rolü gibi. Mensur Şiirler’de yer alan ve çok sevdiği annesini toprağa veren bir insanın ağzından kaleme alınmış “Mezardan Sonra” ve “Mezar” başlıklı mensur şiirler Mezardan Sesler’in adeta habercisi görünümündedir. Halit Ziya’nın çelişkili ve karışık fikirlerden oluşan bir iç konuşma, bir feryat sayılabilecek bu eseri mesnevi geleneğinin bir devamı sayılabilir. Mezardan Sesler, modern astronomi bilgisiyle beslenen evren, dünya ve insanoğluna ait fikirleriyle Ziya Paşa’nın Terci-i Bend’ini, bazı yönleriyle de Âkif Paşa’nın Adem Kasidesi’ni hatırlatır. Sanatlı bir söyleyişle kaleme alınan eserde bir tablo bütünlüğü içinde yapılan tasvirler dikkati çeker.

20 Teşrinievvel 1888-4 Kanunuevvel 1888 tarihleri arasında Hizmet gazetesinde tefrika edildikten sonra eserin ilk baskısı 1307/1891 yılında İzmir’de; ikinci baskısı ise 1327/1911 yılında İstanbul’da yapılmıştır. Fatih Andı’nın “Halit Ziya’nın Mensur Şiirleri -II- Mezardan Sesler” başlıklı makalesi bu eseri müstakil olarak ele alan tek ve en detaylı çalışmadır. Halit Ziya’nın mensur şiirleriyle ilgili olarak İsmail Çetişli’nin “Servet-i Fünûn’da Mensur Şiir” başlıklı yüksek lisans tezi içinde ve Halit Ziya üzerine kapsamlı çalışmaları yapmış olan Ö. Faruk Huyugüzel’in Halit Ziya Uşaklıgil adlı eserinde Mezardan Sesler hakkında aydınlatıcı bilgiler yer almaktadır.

Yazarın biyografisi için bk. “Halit Ziya Uşaklıgil”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halit-ziya-uşaklıgil