- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sabâyî, Hayreddîn - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
- Eser Yazılış Tarihi:792-805/1389-1402 arasında
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mevlid
- Yayın Tarihi:26/05/2022
MEVLÛD-İ NEBÎ / [MEVLİD] (SABÂYÎ)
MevlidSabâyî, Hayreddîn (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Sabâyî mahlasıyla manzumeler kaleme alan Edirneli Hayreddin’in Hz. Peygamber'in hayatını ve mucizelerini anlattığı eser. Mevlid’in tespit edilebilen tek nüshası Yugoslavya Prizren Kütüphanesinde, bu nüshanın fotokopisi de Türk Dil Kurumu Kütüphanesinde yer almaktadır. Kütüphanede “Sabâyî - Mevlid” şeklinde kayıtlı olan eserin metni her sayfada çift sütun üzerine on ya da on bir satır olarak harekeli nesih hatla yazılmıştır. Eserin ilk sayfasında ise “Hâzâ Kitâb-ı Mevlûd-ı Nebî aleyhi’s-selâm” yazmaktadır (Bay 2003: 1-2). Manzumenin nerede ve hangi tarihlerde yazıldığı net olmamakla birlikte, metinde Yıldırım Bâyezîd’in adının geçmesi, Mevlid’in mezkûr padişahın hüküm sürdüğü 792-805/1389-1402 tarihleri arasında yazılmış olabileceği kanaatini doğurmaktadır.
Mevlid, aruz vezninin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla ve mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır. 1294 beyitten oluşan metinde 20 konu başlığı bulunmaktadır. Eser, geleneksel mevlid tertibine uygun olarak bir münacat ve na'tın ardından dört halifenin ve padişahın övgüsü ile başlamaktadır. Daha sonra sırayla Hz. Peygamberin doğumu, bu esnada gerçekleşen mucizeler ile çocukluğu, süt annesine verilmesi, peygamber olana kadar geçen dönem, peygamber oluşu, insanları İslamiyet'e davet etmesi, Miraç hadisesi ile mucizeleri, vefatı anlatılmakta ve metin dua bölümüyle sona ermektedir (Bay 2003: 2). Açık ve anlaşılır bir dille yazılan mesnevide, Sabayî’nin muhtevaya uygun olarak ayet ve hadis iktibaslarından istifade ettiği görülmektedir. Manzume Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini yansıtmaktadır.
Sabâyî'nin Mevlid'i üzerine, mesnevinin transkripsiyonlu metninin verildiği ve dil özelliklerinin incelendiği bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Bay 2003).
Şairin biyografisi için bk. "Sabâyî, Hayreddîn". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabayi-hayreddin
Eserden Örnekler
Mevlid'den
Dinle imdi bir zîbâ vü şîrîn dâsitân
Husrevâne zevk ide Ferhâd-ı cân
Didi ashâb-ı sırra Mustafâ
Kendüye cânân nice kıldı vefâ
Hak te'âlâ nice kıldı keşf-i râz
Nice geçdi arada nâz u niyâz
Leyletü'l-mi'râc vasfını resûl
Didi Abdullâh bin Abbâsa ol
Kim dü-şenbih gicesinde varuban
Ümmehân bint-i Ebû Tâlibde ben
Yatmışıdum yatsı[yı] kılup edâ
Geçdi bir sâ'at ki lutf itdi Hudâ
İrdi Cibrîlün kanadınun üni
Hurrem oldu işidüp rûhum onı
Anı gördüm geldi Cibrîl-i Emîn
Didi kim yâ rahmeten li'l-âlemîn
Hak te'âlâ çok selâm itdi sana
Didi var okı habîbümi bana
İmdi yatma kim şeb-i mi'râcdur
Niçeler bu giceye muhtâcdur
Geçdi fürkat geldi vuslat gicesi
Yatma tur kim irdi devlet gicesi
...
Abdest alup Hakka kıldum niyâz
Dahı şükrâne iki rek'at namâz
Taşra çıkdum hâtırum tolup sürûr
Kapuda gördüm ki Mîkâ'il turur
Bile yitmiş bin melâ'ik yüzi ak
Muntazır tutup tururlardı Burâk
Sûreti âdem velî mahbûb inen
Deve ayaklıdur ammâ hûb inen
Kuyruğı tâvûs kuyruğı bigi
Nâfe-i Çîn bigi hoş-bû göbeği
Arkasındağı eyer dürr-i hoş-âb
İki yanında zümürrüdden rikâb
...
Gördüm İbrâhîm Mûsâ vü Mesîh
Enbiyâ ervâhı mecmû' sahîh
Kamu istikbâl kıldılar bana
Didiler her biri nûş olsun sana
Cebrâ'il eydür imâm ol yâ resûl
Bes ezân okudı kâmet kıldı ol
İlerü geçdüm kılıp Hakka niyâz
Uydılar kılduk iki rek'at namâz
Enbiyâ ervâhı kıldı iktidâ
Anlarunla çün namâz itdün edâ
Enbiyâya döndürüp andan yüzüm
Hakka arz itdüm niyâzıla sözüm
Ümmetümi istedüm Allâhdan
Kopdı âmîn ol şerîf efvâhdan
Anlar âmîn didi ben kıldum du'â
Hak te'âlâ kıldı lutfından revâ
Kutlulayup didiler ucdan uca
Çok kerâmet görisersin bu gice (Bay 2003: 88-93)
Kaynakça
Bay, Fatih (2003). Sabâyî - Mevlid (Giriş - Transkripsiyonlu Metin - Gramatikal Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ÜVEYS-NÂME / KİTÂB-I ÜVEYSE’L-KARENÎ (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY |
Görüntüle | ||
2 | SIRÂT-I MÜSTAKÎM (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂNÇE / DÎVÂN (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Araş. Gör. Fatih UĞUR |
Görüntüle | ||
4 | [GAZAVÂT-NÂME] (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY |
Görüntüle | ||
5 | KASÎDE-İ ŞÜTÜR Ü HÜCRE (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
6 | KASÎDE-İ DERYÂ-YI EBRÂR (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
7 | KASÎDE-İ MİR'ÂT-I SAFÂ (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
8 | ŞÜTÜR Ü GÜRBE (SABÂYÎ) | Sabâyî, Hayreddîn | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
9 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
11 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
12 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
18 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |