MEVLÛD-İ NEBÎ / [MEVLİD] (SABÂYÎ)
Mevlid
Sabâyî, Hayreddîn (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sabâyî mahlasıyla manzumeler kaleme alan Edirneli Hayreddin’in Hz. Peygamber'in hayatını ve mucizelerini anlattığı eser. Mevlid’in tespit edilebilen tek nüshası Yugoslavya Prizren Kütüphanesinde, bu nüshanın fotokopisi de Türk Dil Kurumu Kütüphanesinde yer almaktadır. Kütüphanede “Sabâyî - Mevlid” şeklinde kayıtlı olan eserin metni her sayfada çift sütun üzerine on ya da on bir satır olarak harekeli nesih hatla yazılmıştır. Eserin ilk sayfasında ise “Hâzâ Kitâb-ı Mevlûd-ı Nebî aleyhi’s-selâm” yazmaktadır (Bay 2003: 1-2). Manzumenin nerede ve hangi tarihlerde yazıldığı net olmamakla birlikte, metinde Yıldırım Bâyezîd’in adının geçmesi, Mevlid’in mezkûr padişahın hüküm sürdüğü 792-805/1389-1402 tarihleri arasında yazılmış olabileceği kanaatini doğurmaktadır.

Mevlid, aruz vezninin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla ve mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmıştır. 1294 beyitten oluşan metinde 20 konu başlığı bulunmaktadır. Eser, geleneksel mevlid tertibine uygun olarak bir münacat ve na'tın ardından dört halifenin ve padişahın övgüsü ile başlamaktadır. Daha sonra sırayla Hz. Peygamberin doğumu, bu esnada gerçekleşen mucizeler ile çocukluğu, süt annesine verilmesi, peygamber olana kadar geçen dönem, peygamber oluşu, insanları İslamiyet'e davet etmesi, Miraç hadisesi ile mucizeleri, vefatı anlatılmakta ve metin dua bölümüyle sona ermektedir (Bay 2003: 2). Açık ve anlaşılır bir dille yazılan mesnevide, Sabayî’nin muhtevaya uygun olarak ayet ve hadis iktibaslarından istifade ettiği görülmektedir. Manzume Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini yansıtmaktadır.

Sabâyî'nin Mevlid'i üzerine, mesnevinin transkripsiyonlu metninin verildiği ve dil özelliklerinin incelendiği bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Bay 2003).

Şairin biyografisi için bk. "Sabâyî, Hayreddîn". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabayi-hayreddin 

Eserden Örnekler


Mevlid'den

Dinle imdi bir zîbâ vü şîrîn dâsitân

Husrevâne zevk ide Ferhâd-ı cân


Didi ashâb-ı sırra Mustafâ

Kendüye cânân nice kıldı vefâ


Hak te'âlâ nice kıldı keşf-i râz

Nice geçdi arada nâz u niyâz


Leyletü'l-mi'râc vasfını resûl

Didi Abdullâh bin Abbâsa ol


Kim dü-şenbih gicesinde varuban

Ümmehân bint-i Ebû Tâlibde ben


Yatmışıdum yatsı[yı] kılup edâ

Geçdi bir sâ'at ki lutf itdi Hudâ


İrdi Cibrîlün kanadınun üni

Hurrem oldu işidüp rûhum onı


Anı gördüm geldi Cibrîl-i Emîn

Didi kim yâ rahmeten li'l-âlemîn


Hak te'âlâ çok selâm itdi sana

Didi var okı habîbümi bana


İmdi yatma kim şeb-i mi'râcdur

Niçeler bu giceye muhtâcdur


Geçdi fürkat geldi vuslat gicesi

Yatma tur kim irdi devlet gicesi

...
Abdest alup Hakka kıldum niyâz

Dahı şükrâne iki rek'at namâz


Taşra çıkdum hâtırum tolup sürûr

Kapuda gördüm ki Mîkâ'il turur


Bile yitmiş bin melâ'ik yüzi ak

Muntazır tutup tururlardı Burâk


Sûreti âdem velî mahbûb inen

Deve ayaklıdur ammâ hûb inen


Kuyruğı tâvûs kuyruğı bigi

Nâfe-i Çîn bigi hoş-bû göbeği


Arkasındağı eyer dürr-i hoş-âb

İki yanında zümürrüdden rikâb

...
Gördüm İbrâhîm Mûsâ vü Mesîh

Enbiyâ ervâhı mecmû' sahîh


Kamu istikbâl kıldılar bana

Didiler her biri nûş olsun sana


Cebrâ'il eydür imâm ol yâ resûl

Bes ezân okudı kâmet kıldı ol


İlerü geçdüm kılıp Hakka niyâz

Uydılar kılduk iki rek'at namâz


Enbiyâ ervâhı kıldı iktidâ

Anlarunla çün namâz itdün edâ


Enbiyâya döndürüp andan yüzüm

Hakka arz itdüm niyâzıla sözüm


Ümmetümi istedüm Allâhdan

Kopdı âmîn ol şerîf efvâhdan


Anlar âmîn didi ben kıldum du'â

Hak te'âlâ kıldı lutfından revâ


Kutlulayup didiler ucdan uca

Çok kerâmet görisersin bu gice (Bay 2003: 88-93)

Kaynakça


Bay, Fatih (2003). Sabâyî - Mevlid (Giriş - Transkripsiyonlu Metin - Gramatikal Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Eren, Hulusi. "MEVLÛD-İ NEBÎ / [MEVLİD] (SABÂYÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlud-i-nebi-mevlid-sabayi-tees-1825. [Erişim Tarihi: 15 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÜVEYS-NÂME / KİTÂB-I ÜVEYSE’L-KARENÎ (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
Görüntüle
2 SIRÂT-I MÜSTAKÎM (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
Görüntüle
3 DÎVÂNÇE / DÎVÂN (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Araş. Gör. Fatih UĞUR
Görüntüle
4 [GAZAVÂT-NÂME] (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
Görüntüle
5 KASÎDE-İ ŞÜTÜR Ü HÜCRE (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
6 KASÎDE-İ DERYÂ-YI EBRÂR (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
7 KASÎDE-İ MİR'ÂT-I SAFÂ (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
8 ŞÜTÜR Ü GÜRBE (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
9 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
10 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
11 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
12 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
13 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
14 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
15 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
16 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
18 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle