MEVLİD (ŞEMSÎ)
Hz. Muhammed'in doğumunu anlatan eser
ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)

ISBN: 978-9944-237-87-1


16. yüzyıl tekke şiirinin önemli isimlerinden Halvetî şeyh Şemseddîn Sivasî’nin Hz. Muhammed’e olan sevgi ve hürmetini ifade etmek için onun doğumu ve yüksek ahlakını anlattığı eseri. Şemseddin Sivasî, eserde kendi ifadesiyle Hz. Peygamber’e hizmet etmek maksadıyla bir mevlid yazmaya niyetlendiğini, daha evvel pek çok mevlid yazıldığı için ilk başta bundan vazgeçtiğini fakat daha sonra Hz. Muhammed’in manevi desteğini hissetmesi ve rüyasında gördüğü bir ilham ile birlikte mevlid hususunda kimseye açılmayan kapıların kendisine açılmasıyla bu metni oluşturduğunu (Aksoy 2016: 266) dile getirmiştir.

1580’de tamamlanan, 27 bölüm ve 1217 beyitlik (Aksoy 1980) hacme sahip olan eser; pek çok mevlid gibi aruzun fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün kalıbı ile yazılmıştır. 

Şemsî, Vesiletü’n-Necât’ı baştan sona tetkik etmiş ve eserden etkilenmiş olmakla birlikte, üslup itibarıyla tamamen farklı bir metin oluşturmuştur.  Eserde Hz. Muhammed’in doğumundan, miracından, mucizelerinden ve yüce ahlakından oldukça teferruatlı olarak bahsedilmiş; hicret, hastalık ve vefatına değinilmemiştir. 

Dîvân'’ında şiirlerini daha çok tasavvufi fikirlerini anlatmak amacı güttüğü için yüksek seviyeli bir edebî üslup ve dil kullanmazken (Toparlı 2015: 25) Mevlid’de çok başarılı ve süslü bir tarz seçmiş, hatta Türk edebiyatının Hamdullah Hamdi’den sonra üst düzey edebî değer taşıyan ikinci mevlidini vücuda getirmiştir.

Eser Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ı (Aymutlu 1995) ya da Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’nin Kitâb-ı Muhammediye’si (Çelebioğlu 1974) kadar yayılmamış olsa da Orta ve Doğu Anadolu’da hayli tanınmış ve mevlid merasimlerinde okunagelmiştir (Aksoy 2016: 270). Eser Latin harflerine aktarılarak yayımlanmıştır (Aksoy 1980, 2016)

Şairin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi 

Eserden Örnekler


Çün yakin oldı ki ol mehrû doğa

Matlaından zâhir oldı şa’şaa


Anasından itdi ol envâr sutû

Nitekim şems öyledir kalbe’l-tulû


Gelmedin âlemlere virdi ziyâ

Gör nice rahmet durur ol Mustafâ


Bu cihâna düşdi pes sıyt u sadâ

Kim bu gice doğar ol şems-i Hudâ

[…]

Didi hem bir kimse virdi hoş selâm

Görmedüm yüzüni söyledi kelâm


Kim bu gice doğısar bu tıfl-ı pâk

Pâyine rûhsâr-ı şehler ola hâk


Mâye-i devletdür ol sûltân-ı dîn

Sâye-i izzet durur ol hân-ı dîn


Muştılık senden doğar ol tıfl-ı cân

Gelmesine muntazır kerrûbiyân


Adını anun Muhammed koysalar

Ana cândan hizmet itsün dâyeler


Mazhâr-ı Hakdur ol tıfl-ı nâzenîn

Ana hâdim ola Cibrîl-i emîn


Gitdi ol kimse girü feth oldı bâb

İki hâtun geldi misli âfitâb    (Aksoy 2016: 293, 294-295)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (1980). Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yay.

Aksoy, Hasan (2016). Şemseddin Sivasî ve Mevlidi, Mevlid Külliyatı (Ed. Bilal Kemikli). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.

Aymutlu, Ahmed (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerîfi. İstanbul: Milli Eğitim Yay.

Çelebioğlu, Âmil (1974). Kitab-ı Muhammediye. İstanbul: Tercüman Yay.

Toparlı, Recep (1984). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Gurbet Yay.

Toparlı, Recep (2015). Şemseddin Sivasî Divanı’ından Seçmeler. Sivas: Sivas Belediyesi Yay.

Atıf Bilgileri


Taşkesenlioğlu, Lokman. "MEVLİD (ŞEMSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlid-semsi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
2 SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
3 İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
4 GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN
Görüntüle
6 MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Prof. Dr. Ahat Üstüner
Görüntüle
7 MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
8 ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. UĞUR ÖZTÜRK
Görüntüle
9 TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
10 MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
11 İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN
Görüntüle
12 UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
13 MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
14 EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
15 DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Dr. Fatih Çınar
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle