- Yazar Biyografisi (TEİS)
ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
- Eser Yazılış Tarihi:988/1580
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mevlid
- Yayın Tarihi:24/11/2021
MEVLİD (ŞEMSÎ)
Hz. Muhammed'in doğumunu anlatan eserŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)
ISBN: 978-9944-237-87-1
16. yüzyıl tekke şiirinin önemli isimlerinden Halvetî şeyh Şemseddîn Sivasî’nin Hz. Muhammed’e olan sevgi ve hürmetini ifade etmek için onun doğumu ve yüksek ahlakını anlattığı eseri. Şemseddin Sivasî, eserde kendi ifadesiyle Hz. Peygamber’e hizmet etmek maksadıyla bir mevlid yazmaya niyetlendiğini, daha evvel pek çok mevlid yazıldığı için ilk başta bundan vazgeçtiğini fakat daha sonra Hz. Muhammed’in manevi desteğini hissetmesi ve rüyasında gördüğü bir ilham ile birlikte mevlid hususunda kimseye açılmayan kapıların kendisine açılmasıyla bu metni oluşturduğunu (Aksoy 2016: 266) dile getirmiştir.
1580’de tamamlanan, 27 bölüm ve 1217 beyitlik (Aksoy 1980) hacme sahip olan eser; pek çok mevlid gibi aruzun fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün kalıbı ile yazılmıştır.
Şemsî, Vesiletü’n-Necât’ı baştan sona tetkik etmiş ve eserden etkilenmiş olmakla birlikte, üslup itibarıyla tamamen farklı bir metin oluşturmuştur. Eserde Hz. Muhammed’in doğumundan, miracından, mucizelerinden ve yüce ahlakından oldukça teferruatlı olarak bahsedilmiş; hicret, hastalık ve vefatına değinilmemiştir.
Dîvân'’ında şiirlerini daha çok tasavvufi fikirlerini anlatmak amacı güttüğü için yüksek seviyeli bir edebî üslup ve dil kullanmazken (Toparlı 2015: 25) Mevlid’de çok başarılı ve süslü bir tarz seçmiş, hatta Türk edebiyatının Hamdullah Hamdi’den sonra üst düzey edebî değer taşıyan ikinci mevlidini vücuda getirmiştir.
Eser Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ı (Aymutlu 1995) ya da Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’nin Kitâb-ı Muhammediye’si (Çelebioğlu 1974) kadar yayılmamış olsa da Orta ve Doğu Anadolu’da hayli tanınmış ve mevlid merasimlerinde okunagelmiştir (Aksoy 2016: 270). Eser Latin harflerine aktarılarak yayımlanmıştır (Aksoy 1980, 2016)
Şairin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi
Eserden Örnekler
Çün yakin oldı ki ol mehrû doğa
Matlaından zâhir oldı şa’şaa
Anasından itdi ol envâr sutû
Nitekim şems öyledir kalbe’l-tulû
Gelmedin âlemlere virdi ziyâ
Gör nice rahmet durur ol Mustafâ
Bu cihâna düşdi pes sıyt u sadâ
Kim bu gice doğar ol şems-i Hudâ
[…]
Didi hem bir kimse virdi hoş selâm
Görmedüm yüzüni söyledi kelâm
Kim bu gice doğısar bu tıfl-ı pâk
Pâyine rûhsâr-ı şehler ola hâk
Mâye-i devletdür ol sûltân-ı dîn
Sâye-i izzet durur ol hân-ı dîn
Muştılık senden doğar ol tıfl-ı cân
Gelmesine muntazır kerrûbiyân
Adını anun Muhammed koysalar
Ana cândan hizmet itsün dâyeler
Mazhâr-ı Hakdur ol tıfl-ı nâzenîn
Ana hâdim ola Cibrîl-i emîn
Gitdi ol kimse girü feth oldı bâb
İki hâtun geldi misli âfitâb (Aksoy 2016: 293, 294-295)
Kaynakça
Aksoy, Hasan (1980). Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yay.
Aksoy, Hasan (2016). Şemseddin Sivasî ve Mevlidi, Mevlid Külliyatı (Ed. Bilal Kemikli). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
Aymutlu, Ahmed (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerîfi. İstanbul: Milli Eğitim Yay.
Çelebioğlu, Âmil (1974). Kitab-ı Muhammediye. İstanbul: Tercüman Yay.
Toparlı, Recep (1984). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Gurbet Yay.
Toparlı, Recep (2015). Şemseddin Sivasî Divanı’ından Seçmeler. Sivas: Sivas Belediyesi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞEMSÎ) | ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
2 | SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
3 | İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
4 | GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer |
Görüntüle | ||
5 | HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN |
Görüntüle | ||
6 | MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Prof. Dr. Ahat Üstüner |
Görüntüle | ||
7 | MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
8 | ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. UĞUR ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
9 | TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
10 | MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. yusuf yıldırım |
Görüntüle | ||
11 | İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN |
Görüntüle | ||
12 | UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer |
Görüntüle | ||
13 | MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. yusuf yıldırım |
Görüntüle | ||
14 | EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. yusuf yıldırım |
Görüntüle | ||
15 | DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) | Dr. Fatih Çınar |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |