MEVLİD-İ NEBÎ (KÂMÎ)
mevlid
Kâmî, Şa'ban Kâmî Efendi (d. 1220/1805 - ö. 1301/1884)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Önceleri Refîk, daha sonra da Kâmî mahlasını kullanan şairin Arapça ve Türkçe kaleme aldığı manzum ve mensur on eserinden biri. Kâmî Mevlid’i şu bölümlerden oluşur: Tevhid, Na’t-ı şerîf, Sebeb-i te’lif “Der-beyân-ı şurût-ı kırâ’at”, mevlid okumanın fazileti “Der-beyân-ı fezâ’il-i kırâ’at-ı Mevlid-i şerîf”, Hz. Muhamnmed’in nurunun yaratılması “Beyân-ı ibtidâ-i Nûr-ı Ahmedî, Hz. Abdullah’ın hasletleri “Keyfiyet-i Hazret-i Abdu’llâh”, Hz. Âmine’nin hamilelik zamanı “Beyân-ı avân-ı haml-i Hazret-i Âmine”, Hz. Muhammed’in doğumu “Teşrîf-i Hazret-i Fahr-i Risâlet”, Hz. Muhammed’in Peygamberlikten önceki mucizeleri "Der-beyân-ı irhâsât-ı Hazret-i Muhammedî aleyhi salavâtü’l-ebedî”, Hz. Muhammed’in süt anne Halîme’ye verilmesi, Hz. Muhammed’in mucizeleri “Der-beyân-ı mucizât-ı fahr-ı Risâlet-penâh aleyhi salavâtu’llâh”, Hz. Muhammed’in Mirâcı “Der-beyân-ı mi’râc-ı Hazret-i Muhammedî aleyhi salavâtu’l-ebedî”, Dua bölümü “Matlabu’d-du’â".

Aruzun "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün" kalıbıyla yazılan Kâmî Mevlid’i ile Süleyman Çelebi (ö. 1422) Mevlid’i arasında başta nakarat beyti olmak üzere büyük benzerliklerin olması Kâmî'nin ondan etkilendiğinin bariz göstergesidir. Mevlid’in dili yazıldığı asra göre ağırdır denilebilir. Bunda da şairin âlim kişiliği ve Arapça ile Farsça bilgisinin etkisi olduğu aşikârdır. Mevlid‟deki bazı beyitlerin de zorlama hatta Mahmut Kemal İnal (1970: 2/774)'ın ifadesiyle “mevzun söz”lerden ibaret olduğunu söyleyebiliriz. 

Kâmî Şa'ban Efendi "Kâmi Mevlid-i Resûl oldu tamâm / Nazmına târîh “kad miskü hitâm” beyti ile eserinin tarih yılını 1271/1854-55 olarak vermiştir. Şairin Dîvân'ından sonra en hacimli eseri olan Mevlid-i Nebî, Diyarbakır ve çevresinde mevlithanlar tarafından okunmaktadır. Eserin başında yer alan ve Mevlid kandilinin faziletinden bahseden 7 bendlik murabba ile sadece yazma nüshalarda yer alan ve İbn Hacer el-Heysemî’nin Arapça Mevlid’inden iktibas edilmiş olan 15 beyitlik kısım hariç Mevlid-i Nebî'nin toplam beyit sayısı 663'tür.

Mevlid’-i Nebî'nin ikisi yazma (Ankara Millî Kütüphane Yz. A 5748; Diyarbakır İhtisas Ktp. Nu. 4378), biri de matbu (Süleymaniye Kütüphanesi Kadı-zâde Burhaneddin Nu. 146) olmak üzere üç nüsha esas alınarak tenkitli metni yayımlanmıştır (Bektaş (2011).  Mevlid-i Nebî'nin matbu nüshası şairin Kasîde-i Kamîsiyye ve Hadîka- i Ma’neviyye isimli eserleriyle birlikte 1280/1863 yılında İstanbul’da basılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Şa'ban Kâmî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-saban-kami-efendi 

Eserden Örnekler


Hazâ Mevlidü’n-Nebî (salla’llâhu aleyhi ve sellem)

Bi’smi’llâhi’r-rahmani’r-rahîm

Hazret-i Allah’a çok hamd u senâ

Çünki vâcibdir diyelim evvelâ

Hamd-i bî-ihsâ-i gül-berg-i rızâ

Medh-i mânend-i kemâl-i âşinâ

Bâ-nagam-sâz-ı hezârân-ı cinân

Ol nesak-sâz-ı cihân râ her zamân

Kim odur bahşende-i fasl-ı rebî’

Câri-i mecrâ-yı eltâf-ı rebî’

Vâlid ü mevlûddan tenzîh-i zât

Afv u gufrân ile mevsûfu’s-sıfât

Cümleden müstagnî Allâhu’s-samed

Olmadı anın için küfven ahad

Bî-müşîr ü bî-müdîr ü lâ-mekân

Bahş-ı sultânî ana mahsûs-ı şân

Kudret-i sırrı ta’alluk rû-nümûd

Beyne kâf u nûn adem oldu vücûd

İbtidâ halk etdi nûr-ı Ahmed’i

Bâ’is-i rahmet vücûd-ı sermedi

Cevher-i nûr-ı Muhammed Mustafâ

Oldu hil’at-bahş-ı âlem bâ-safâ         (Bektaş 2011: 793-794).

Kaynakça


Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu’arâ-ı Âmid, Dersaâdet: Matba’a-i Âmidî.

Bektaş, Ekrem (2007). “Siverekli İbrahim Re’fet ve Mevlid’i”. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi 17: 77-103. Konya.

Bektaş, Ekrem (2011) “Diyarbakırlı Kâmî ve Mevlid’i. Turkish Studies 6 (1): 779-856.

Beysanoğlu, Şevket (1957). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Diyarbakır: Diyarbakır’ı Tanıtma Derneği Neşriyatı.

Eren, Hulusi (2014). "Kâmî Şa'ban Kâmî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-saban-kami-efendi

Göçgün, Önder (1979). “Diyarbakır, Kütüphanesi’ndeki Türkçe Yazma Eserler Üzerine Araştırmalar”. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi 3: 191-238. Ankara: Sevinç Matbaası.

İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1970). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Yay.



Atıf Bilgileri


Bektaş, Ekrem. "MEVLİD-İ NEBÎ (KÂMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevlid-i-nebi-kami. [Erişim Tarihi: 30 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (KÂMÎ) Kâmî, Şa'ban Kâmî Efendi Doç. Dr. Mustafa Uğurlu ARSLAN
Görüntüle
2 MEVLİD-İ ŞERÎF-İ İRFÂNİYE (KÂMÎ) Kâmî, Şa'ban Kâmî Efendi Doç. Dr. Mustafa Uğurlu ARSLAN
Görüntüle
3 HADÎKA-İ MANEVİYYE (KÂMÎ) Kâmî, Şa'ban Kâmî Efendi Prof. Dr. Ekrem Bektaş
Görüntüle
4 KASÎDE-İ KAMİSİYYE (KÂMÎ) Kâmî, Şa'ban Kâmî Efendi Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
5 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
6 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
7 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
8 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
9 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
10 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
11 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
14 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle